Uit de kerken

H.A. laster!...? (2)

In het eerste artikel bespraken we een Nota en Handreiking voor het aangaan van gasten aan het Heilige Avondmaal in de gereformeerde vrijgemaakte classis Utrecht.
De Nota en Handreiking zijn onder verantwoordelijkheid van de predikanten dr. E.A. de Boer en ds. W. van der Schee geschreven voor deze kerken.

In de afgelopen weken bleek dat m.n. ds. Van der Schee niet erg content was met onze publicatie. De samenvatting die we boden raakte kant noch wal, volgens hem. We hebben hem vriendelijk en dringend een paar malen gevraagd om aan te geven waar we de mist in zouden zijn gegaan en beloofd zo nodig correcties aan te brengen. Hij kon of wilde dat helaas in geen enkel opzicht doen. Slechts één ding werd van ons gevraagd: ons artikel verwijderen van de site.
De redactie besloot daarom de Nota en de Handreiking zelf in extenso op de website te plaatsen. Zo kon immers iedereen zich een objectief oordeel vormen over de zaken rond 'open avondmaal' in de classis Utrecht.
Ook dit vond geen genade in de ogen van genoemde broeder(s). Hun belangrijkste bezwaar was dat het een intern stuk van de classis was en als zodanig geen openbaarmaking verdraagt. Bovendien zou het de interne discussie over het beleid t.a.v. gasten aan het Avondmaal hinderen. Zij verzochten opnieuw de samenvatting te verwijderen alsmede de Nota met zijn Handreiking.

De redactie van één in waarheid heeft het verzoek van beide predikanten overwogen. Na beraad heeft zij besloten daaraan niet te voldoen. Het blijft in onze ogen belangrijk dat het gereformeerde kerkvolk uitgebreid kennis kan nemen van ontwikkelingen in de kerken, ook op dit gebied. Het gaat immers om publieke zaken als het vieren van het Heilig Avondmaal?
Bovendien is de Nota, zo blijkt naar ons oordeel uit de notulen van de classis Utrecht[1], helemaal geen intern stuk. Het document is besproken en daarna heeft de classis besloten " de handreiking  en de nota aan de kerkenraden ter overweging (te geven)" .
Dat is niet zonder gevolgen gebleven zoals we zullen zien?

Open Avondmaal in de praktijk

Verschillende kerken in de classis Utrecht hebben inmiddels plaatselijke regelingen gemaakt en aanvaard die zich niet verdragen met de uitspraak van de Amersfoortse synode. Aan een daarvan willen we wat meer aandacht geven, n.l. die van de kerk van Utrecht-Noord/West.

Aanleiding

De kerkenraad van Utrecht-Noord/West heeft een Uitnodigingsbeleid Avondmaal vastgesteld. Nieuw beleid was nodig omdat de kerk zich al enige tijd meer op mensen buiten de gemeente richtte. Een belangrijk onderdeel daarvan is de gastvrijheid en openheid van erediensten. Het werd als een spanningsvol probleem gezien dat de open en uitnodigende houding "opeens wordt verstoord door de formulering dat je als gast niet welkom bent, dat we geen open avondmaal hebben, terwijl de hele dienst draait om het avondmaal" , zo vond de kerkenraad. Dus werd een "uitnodigingsbeleid" ontwikkeld dat inmiddels wordt uitgevoerd.

Hoe ziet dat nieuwe beleid er uit? We vatten kort samen.

In de visie van de kerkenraad:

- is het de opdracht van de Heer Jezus Christus om hem te gedenken in de viering van het Avondmaal. Uitnodiging daartoe is verantwoordelijkheid van de plaatselijke kerk. Die beslist over uitnodiging van gasten;

- is kerkelijke eenheid is geen voorwaarde om samen avondmaal te vieren. Want aan de avondmaalstafel worden juist menselijke verschillen en grenzen overwonnen door de eenheid in Jezus;

- mag je van gasten geen dingen vragen die je aan eigen leden wel kunt vragen;

- is de kerkenraad verantwoordelijk voor de opdracht van Jezus om te vieren, de avondmaalsganger voor zijn deelname.

De potentiële avondmaalvierders worden vervolgens in verschillende klassen ingedeeld.
Incidentele bezoekers die weten wat avondmaalvieren betekent worden uitgenodigd als zij gedoopte en belijdende (orthodoxe) christenen zijn, niet onder tucht staan en de mensen van de gemeente als broeders en zusters aanvaarden.
Ook andere groepen mensen die zich oriënteren op de gemeenten kunnen, als er voldoende bekend is over geloof en leven, door de kerkenraad worden uitgenodigd (regelmatig) het Avondmaal mee te vieren. We laten de details daarvan nu maar even voor wat ze zijn.

Hoe gaat het er nu in de praktijk aan toe bij avondmaalsdiensten in Utrecht-Noord/West?
Bezoekers wordt bij de verwelkoming een "foldertje" uitgedeeld. De inhoud wordt ook gebeamd. We laten die hier volgen:

Hartelijke welkom in onze kerk.

We willen vandaag met elkaar het Heilig Avondmaal vieren. Graag doen we dat met al onze broers en zussen in de Here Jezus, ook die vandaag als gast bij ons zijn.

Het Avondmaal is door de Heer Jezus zelf ingesteld. Jezus Christus zegt de avond voordat Hij gekruisigd wordt tegen zijn leerlingen dat ze samen brood moeten eten en wijn drinken om aan het offer te denken dat Hij aan het kruis geeft en om te vieren dat zo al hun zonden
radicaal weggewassen worden en ze volledig rein zijn voor God.

Wanneer u volgeling bent van onze Heer en Heiland, gedoopt en belijdend lid bent in uw eigen gemeente en ook daar aan het Avondmaal welkom ben en als u beseft dat Avondmaal mee vieren betekent dat u de mensen van deze gemeente als broers en zussen aanvaardt, willen we u graag van harte uitnodigen om het Avondmaal met ons mee te vieren. Hiervoor vragen we u om zich voor de dienst te melden bij de ouderlingen achter in de kerk of in de kerkenraadkamer.

De potentiële avondmaalsganger krijgt vervolgens achterin de kerk een formulier voorgelegd. Dat ziet er zo uit:

Formulier voor gasten

Jezus Christus zegt de avond voordat Hij gekruisigd wordt tegen zijn leerlingen dat ze samen brood moeten eten en wijn drinken om aan het offer te denken dat Hij aan het kruis geeft en om te vieren dat zo al hun zonden radicaal weggewassen worden en ze volledig rein zijn voor God.
Discipelen van Jezus Christus belijden in de kern het volgende:

Apostolische Geloofsbelijdenis (Twaalf Artikelen)
[en dan staan de Twaalf Artikelen afgedrukt, djb]

Wanneer je al weet wat Avondmaal vieren betekent, en wanneer je net als wij de boodschap van de bijbel zoals die in de Twaalf Artikelen (hierboven afgedrukt) wordt weergegeven gelooft, wanneer je gedoopt bent en persoonlijk belijdenis van je geloof hebt afgelegd voor Jezus Christus en zijn gemeente en je mag in de gemeente waar je lid bent ook het avondmaal vieren, dan nodigen we je van harte uit om dit Avondmaal met ons mee te vieren. Besef dan wel dat je door mee te vieren verklaart dat je met ons als je broeders en zusters de Here Jezus van harte liefhebt als Heer en Verlosser en je inzet om in zuiverheid, liefde en vrede met God en mensen te leven.

'Wil je zo met ons het Heilig Avondmaal vieren?'

[einde formulier, djb]

De gast is "uitgenodigd" als hierop een bevestigend antwoord is gegeven.

Enkele opmerkingen

Bij het door de kerkenraad vastgestelde document "Uitnodigingsbeleid Avondmaal" worden ook enkele vragen beantwoord. Dat is (ook) interessant omdat het meer inzicht geeft hoe het beleid tot stand is gekomen en hoe met besluiten van meerdere vergaderingen wordt omgesprongen.

De kerkenraad voelde steeds duidelijker verschil tussen wat de Bijbel, het formulier en de belijdenisgeschriften zeggen én de gebruikelijke praktijk van 'toelaten' in onze kerken. En "als de onjuistheid van de praktijk helder is geworden is het onmogelijk deze nog langer vast te houden" , zo heeft de kerkenraad gemeend. En daarom in eigen verantwoordelijkheid zijn besluit genomen tot verandering.
Overigens zonder instemming van de gemeente. Er is wel in eerste instantie met "klein deel van de gemeente" gepraat maar omdat nogmaals te doen? De kerkenraad heeft "zich in alle eerlijkheid afgevraagd of dit besluit nog zou kunnen veranderen door het nogmaals aan een deel van de gemeente voor te leggen. Tegelijk bleek ook in de classis deze lijn aangegeven te worden" . (cursief djb).

Maar het eist toch wel een brede verantwoording als je op zo'n essentieel punt je positie inneemt t.a.v. de bediening van het tweede kenmerk van de ware kerk? Er zullen toch heel wat vragen zijn te stellen bij deze praktijk? Zoals: Is dit allemaal niet in strijd met de besluiten van Amersfoort-Centrum? En ook niet in strijd met art. 60 van de Kerkorde? Enzovoort.
De kerkenraad heeft daar een afdoend antwoord op:

"Al met kunnen we natuurlijk niet uitputtend zijn en verwijzen we graag naar het voorstel en nota van E.A. de Boer en W. van der Schee: "Gasten aan het avondmaal na 'Amersfoort' aan de classis. Deze notitie is op verzoek elektronisch te verkrijgen via de secretaris" (van de kerkenraad, cursief djb).  

Hoezo, intern classisdocument?
Eerlijk gezegd bekruipt ons (opnieuw) een naar gevoel. Het gevoel dat in onze kerken een omwenteling gaande is. Soms openlijk. Maar een andere keer, zoals hier, stilletjes, als geprobeerd wordt uit alle macht zaken uit het publieke licht te houden. Dat is een vervelend gevoel. Van 'achterkamertjes' dat de politiek niet zelden beheerst en die kennelijk ook in kerk(politiek) bestaan. Het staat in schrille tegenstelling met de o zo geroemde openheid in de kerken en die buitenstaanders om ons heen menen te moeten prijzen.

We zeiden "opnieuw" .
Hetzelfde gevoel kregen we toen we over het beruchte cabaret schreven. Wat een pogingen zijn er ondernomen om dingen verborgen te houden. We kregen het ook toen dr. E.A. de Boer in De Reformatie zijn gal spuwde op de publicaties van de gereformeerde kerk van Kampen-Noord (Ichthus). "Vuile was buiten hangen" , vond hij het.
We misten open en transparante publieke discussies bijvoorbeeld op de synode van Amersfoort-Centrum die we een heel aantal keren bezochten. We kunnen het mis hebben maar wordt er niet (te)veel via digitale 'emailachterafjes' geregeld? Op de zittingen bleken discussies soms nauwelijk te volgen omdat er al allerlei concepten onderling waren gecreëerd. Er staan ook geen echte besprekingsverslagen meer in de acta. Laat staan dat we een verslag per synodevergadering in de krant zouden vinden in de trant van dominee x zei dit, ouderling y antwoordde dat. Tussen haakjes, even nostalgische geschiedenis, toen een christelijk betrokken dagblad nog gereformeerd gezin-sblad heette.
O wee, als je dan als één in waarheid zaken aan het licht brengt. Dat is niet best. Maar er is alle reden om ons daardoor niet te laten intimideren. Het is toch uiterst merkwaardig dat een aantal classisdominees stukken mag produceren die haaks staan op synode uitspraken en die vervolgens ook in de praktijk (laten) brengen en wíj ons van alle commentaar zouden moeten onthouden!
We vermoeden dat weinigen daarin enige logica zien.

Independent

Verraadt de handelwijze van deze classis en zijn kerken ook niet een independentitisch trekje? De synode had nu juist een kader willen scheppen om tot een open avondmaalsviering te komen die binnen verantwoorde grenzen in alle kerken zou kunnen worden gepraktiseerd. Opdat de wildgroei die werd geconstateerd zou kunnen worden ingedamd. Maar voordat er op een volgende synode gehandeld is over eventuele bezwaren ertegen, worden op classisniveau al andere kaders ontworpen en in de kerkelijke praktijk geïmplementeerd. Kon men niet wachten tot de bezwaren zouden worden getoetst door de gezamenlijke kerken? Het Avondmaal is immers geen specialité d'Utrecht? Het is toch van groot christelijk belang dat we als kerken-binnen-één-verband het Avondmaal kunnen vieren in gezamenlijke erkenning als verantwoord voor de Here en zijn kerk? Wat er op deze wijze hier gebeurt, is toch gewoon onverantwoord?

Denk, afgezien van principiële bezwaren, bijvoorbeeld eens aan gasten, rooms, evangelisch of wat dan ook, die in Utrecht-N/W vrolijk aan het Avondmaal worden genodigd maar vervolgens in Utrecht-Centrum worden geweigerd. Dat zal vrijgemaakten weer tot in lengte van jaren de nodige spot en sarcasme opleveren! Zeker als straks door de synode van 2008 ook van Utrecht-Noord/West wordt geëist zich te houden aan de afgesproken kaders. Zijn 'stamgasten' zullen het onbegrijpelijk en kwetsend vinden dan ineens "ten overstaan van de gereformeerde kerkenraad instemming te moeten betuigen met de gereformeerde leer" !  

Wat maken we er toch zo een onpastorale en onschriftuurlijke knoeiboel van!    

[1] Notulen 22 juni 2006 (voortgezette zitting van 18 mei 2006) van de classis Utrecht (punten 5b en 6).