FLITS 32 - Harinck of Kuit(ert)?
D.J. Bolt09-02-08
Heel vreemd.
Zou Harincks gedachtengoed al zo geïnfiltreerd zijn in de kerken dat men zijn uitlatingen moet-kunnen vindt? Of zouden heel veel mensen het interview-verslag "God, niet Jezus Christus zozeer" gewoon helemaal niet hebben gelezen? Het was ook wel een beetje weggestopt achter in de ZOZ-bijlage.
Maar toch was ik er niet gerust op. Ook een beetje door een persoonlijke ervaring. In een gesprek met een ouderling van onze kerken kwam 'Harinck' ook aan de orde. Hoe kan het ook anders. Tot mijn ontstelde verbazing bleek dat het artikel in zijn gezin helemaal niet als negatief was ervaren. Integendeel, het was een gevoelig verhaal waaruit bleek hoe de professor de essenties van het geloof wist aan te geven en bestaande gevoelens etaleerde. Mijn klompen braken eerlijk gezegd. Zou het inderdaad inmiddels zo in onze kerken zijn dat men Harincks dwalingen niet meer herkent? Of daarvoor inmiddels afgestompt is geworden? Dan is dat reden temeer om stevig de bazuin te blazen!
Zo was het toen ik er afgelopen dinsdag dit artikel begon te schrijven. Inmiddels is de situatie drastisch veranderd.
Prof. Harinck zelf is in het ND met een 'verheldering' gekomen1. Die is natuurlijk zeer belangwekkend. Want hoe reageert hij op het spoedberaad van het curatorium van de universiteit dat naar verluidt vorige week werd gehouden? Is hem daar de wacht (bij de belijdenis) aangezegd? Is hij op zijn schreden teruggekeerd?
Ook bleek een website www.publiekprotest.nl in het leven geroepen te zijn waarvan een voorbeeld bezwaarschrift kon worden gedownload. Ook kon een reactie op Harincks uitingen worden gegeven. Een lawine2 aan ingezondens van 'gewone' kerkleden en predikanten volgde.
Tenslotte ondersteunde ND-hoofdredacteur P.A. Bergwerff de bekritiseerde professor met een fors artikel op de opiniepagina van zijn krant3.
Inmiddels is het ook duidelijk geworden dat het College van Toezicht prof. Harincks zaak als "een item" ziet. Het college heeft een rapport opgesteld en verstuurd aan de betrokken bestuurders4. Een van de leden van dit college reageerde reeds op de ontstane commotie, zie later in de artikel.
Alleszins reden om in een nieuwe Flits aandacht te geven aan de zaak die door Bergwerff als "een bommetje in het midden van de kerken" werd aangeduid.
Een beetje zielig
Harincks verheldering is onder de kop "Christelijk spreken is meer dan Bijbeltekst citeren" samengevat5.
Eerst laat hij blijken dat hij zich eigenlijk "tegen gewoonte en karakter" uitgelaten heeft over zijn persoonlijk geloof". Maar goed, op verzoek van Bergwerff is het er toch van gekomen. En met goed gevolg. Want "veel mensen hebben mij en de krant hun waardering voor juist dit onderwerp laten blijken in termen als 'ontroerend' en 'herkenbaar': de journalist had dus gelijk".
Kortom, er zijn positieve reacties en dat geeft de hoogleraar een goed gevoel.
Minder is Harinck te spreken over de reactie van officiële zijde, namelijk van zijn universiteit te Kampen6. Openhartig maakt hij onderkoeld bekend dat de officials reden vonden "tot het stellen van vragen waaruit niet direct een vertrouwen in mij sprak als mede gereformeerde."
Harinck erkent wel dat hij "sommige dingen anders ziet dan gewoon is in die kring7". Hij laakt het dat kennelijk de instanties niet bereid waren zijn denkbeelden "eens te overwegen". Integendeel "de alarmlichten floepten aan".
Dat steekt Harinck als een graat in de keel. Want deze reactie bevestigde hem "dat de vrijgemaakte kerken nog steeds voor een behoorlijk deel zenuwachtige kerken zijn, waar wantrouwen hier en daar nog de boventoon voert. De vrijheid die wij in Christus hebben, drukt zich in onze kerken nog te weinig uit in waardering voor elkaar, zoals we zijn, en nog te zeer in het keuren van elkaar. Houden van een kerk doet daarom nog al eens pijn."
Het lijkt mij niet erg netjes van prof. Harinck dat hij "de officiële zijde", het bestuur en het College van Toezicht van de universiteit, zo via een krantenartikel in een negatief daglicht zet. Het is toch de erkende taak van deze instanties te waken over o.m. het gereformeerd gehalte van het onderwijs aan de School? Als Harinck "sommige dingen anders ziet" dan mag daar toch over worden gesproken en gehoord? Het gaat toch niet aan in het lopende proces zich negatief uit te laten over de betrokkenen terwijl ze zich (uiteraard) nu niet publiek kunnen verantwoorden?
Ik hoop niet dat Harinck het mij kwalijk neemt, maar op dit punt vind ik zijn reactie ook een beetje zielig. Zielig en naief. Als erudiete man van geschiedeniswetenschap weet hij toch geen ander dat je niet al amicaal babbelend voor het recordertje van een journalist, allerlei gereformeerde geloofsopvattingen achteloos terzijde kunt schuiven? En dan mag verwachten dat daarvoor alleen maar lof-en-prijs wordt toegezwaaid? Heeft de kerk niet op zijn minst het recht - en de plicht trouwens - luid en duidelijk het gezellige gekout op (Schriftuurlijke) houdbaarheid te ondervragen?
Eigenlijk is het altijd hetzelfde liedje. Mensen die openlijk provoceren met afwijkingen van Schrift en belijdenis, hebben de grootste moeite als kritische vragen aan hun adres worden gesteld en zij worden herinnerd aan afgelegde beloften. Dan zijn de rapen gaar! Dat valt op ruime schaal te constateren. Een 'fraai' voorbeeld daarvan leverde kortgeleden de kwestie ds. K. Hendrikse (die ontkent dat God bestaat) toen zijn PKN-classis hem wilde horen. Zelfs horen was al een brug te ver volgens de dominee!
Harinck en de verzoening
Het heeft Harinck "hogelijk verbaasd dat bij het lezen van het interview bleek gedacht te zijn aan ontkenning van de kerkelijke geijkte verzoeningsleer à la Wiersinga". Wij willen wel eerlijk toegeven dat wij ook zo dom zijn in die richting te hebben gedacht, zij het niet aan Wiersinga zelf8. Want die vervreemdende krantekop van het interviewartikel,
God, niet zozeer Jezus,
en opmerkingen als
- ik heb niet zo de drang om uit te leggen: Jezus redt;
- over Luthers ontdekking: Christus heeft het voor mij gedaan: ik kan niet zeggen dat het bij mij echt een snaar raakt;
- ik denk niet: Hij [Christus] heeft daar gehangen, anders had ik er moeten hangen;
- Voor mij verdicht het christelijk geloof zich niet naar het kruis,
doen inderdaad alle lichten op rood springen.
Leg dat eerst maar eens goed uit voordat je verder met elkaar kunt gaan.
We zijn dankbaar dat Harinck afstand lijkt te nemen van Wiersinga's ontkenning van het verzoenend karakter van Christus' lijden en sterven. Maar ik schrijf bewust lijkt. Want ondanks lezing en herlezing van zijn 'verheldering' lees ik nergens iets over verzoening. Wel dat "het lijden en sterven van Jezus Christus centrale betekenis heeft". Maar welke betekenis heeft dat dan voor Harinck? Christus verzoening van al onze zonden, dát is toch van centrale en fundamentele betekenis voor heel ons leven? Zonder dat rest toch slechts eeuwige duisternis? Hoe kun je dan "drang" missen om dat te belijden? Hoe kan dat "geen snaar bij je raken"? En verder leert onze gereformeerde "dogmatische rimram" toch ook heel duidelijk dat Christus plaatsvervangend aan die vervloekte paal hing? En belijden we niet dat onze Heiland "heel de tijd van zijn leven op aarde, maar vooral aan het einde daarvan, de toorn van God tegen de zonde van het hele menselijke geslacht aan lichaam en ziel heeft gedragen"?9
Daar zal toch nadere "verheldering" over moeten komen.
Ik heb me erover verbaasd en vind het treurig dat Harinck niet ruiterlijk de gewraakte passages terugnam. Iedereen zegt wel eens iets wat je bij nader inzien niet kunt verantwoorden. Of zó dubieus blijkt te zijn of zó kan worden opgevat dat het aanleiding geeft tot heel veel misverstanden. We mogen helderheid van elkaar verwachten, zeker als het gaat om de kern van het evangelie, onze verzoening door Jezus Christus. Juist op het punt van het verzoenend karakter van Christus' lijden blijken steeds weer kerkgemeenschappen te verdwalen in valse leer zoals de recente kerkgeschiedenis zo tragisch aanwijst, Harinck weet dat als geen ander.
Want waar we het altijd weer het moeilijkst mee hebben is immers: van pure genade leven.
We hebben niet begrepen, volgens Harinck, dat hij "geen dogmatiek dicteerde aan Peter Bergwerff, maar alleen op een enkel punt openhartig mijn persoonlijke beleving toonde."
Nee, br. Harinck, dát hadden wij wél begrepen. Maar daarom waren uw uitlatingen des te schokkender. Van een dogmatiekhoofdstuk kun je nog eens afscheid nemen. Hier gaat het echter om wat wij geloven en belijden. Zoals wij dat vóór in de kerk onder ede, want voor Gods aangezicht, hebben bezworen.
Het raakt de zenuw van ons geloof.
Misschien helpt deze ontboezeming mede om te laten inzien waarom er kortsluiting is opgetreden in de schakelkast van ons gereformeerde leven.
Weer mis
Harinck spreekt weer over de roomse mis. En wat over "die vervloekte afgoderij" in onze belijdenis staat. Wil Harinck dat alsnog aanvaarden en 'zijn' stoel leeg laten bij de viering van de eucharistie? Hij heeft toch ook ondertekend dat "de belijdenissen in alle delen met Gods woord overeenkomen"10?
Harinck-als-historicus begrijpt de frase in de Catechismus11. Dat "hoge woord" was toen gericht tegen de banvloeken van het Reformatie-reactieve roomse concilie van Trente12. Maar staat hij hier nóg achter, nu, en belijdt hij dat ook?
Het antwoord is nee: "het is een feit dat ik de mis bijna vijf eeuwen later niet zo bezie".
Dat is helder. En waarom dan niet?
Er komt een heel verhaal:
roomsen zijn tegenwoordig in de eerste plaats medechristenen;
vrijgemaakten zijn getraind in het aanwijzen van gebreken en bezwaren in andere kerken en richtingen?;
Harincks professionaliteit weegt de gebreken en bezwaren in de conteksten.
En zo is HC v/a 80 dus gewogen en te licht bevonden.
Nu zou het kunnen zijn dat Rome zich bekeerd heeft. Dat de eucharistie in gereformeerd zin is herzien. Dat het hoogste leergezag in deze kerk de eeuwenoude dwaling in de ban heeft gedaan.
Toont Harinck dat aan?
Nee.
Dat kan hij ook niet.
Want het is niet zo.
Toch blijft Harinck vinden dat je aan de mis kunt deelnemen als dat zo uit komt.
Gerelativeerd gezag
Dr. Harinck trekt het gezag van de Bijbel niet in twijfel, zo stelt hij. Dat noteren we dankbaar. Want dat zou echt 'einde-discussie' zijn. Maar het is vervolgens wel de vraag wat dat gezag precies voor hem betekent. Mag je in het concrete leven zeggen: Zo zegt de Here want dat lees ik in de Bijbel?
In het interview zei Harinck o.a:
Ik vind het onvolwassen, kinderachtig zogezegd, om bij elk willekeurig probleem in de Bijbel te gaan zitten neuzen. Natuurlijk heeft de Schrift goddelijk gezag en ook normatieve waarde, maar niet formeel. Het is geen wetboek. De vraag of de vrouw in het ambt mag, kun je niet met de Bijbel in de hand beantwoorden
In zijn 'verheldering' neemt hij dit niet terug maar breidt het zelfs nog uit tot:
er worden in de praktijk allerlei kwesties in het leven met dat Bijbelgebruik niet opgelost, maar opgeheven: iets mag niet punt; iets moet zo, punt. De werkelijkheid verdwijnt dan vaak uit het zicht.
Wat is dan Harincks maatstaf?
Zijn fijngevoelige "door Bijbellezen geoefend geweten". Dat klinkt natuurlijk niet slecht. Zo leert Paulus het toch ook aan de Filippenzen13? Maar als we dan weer bij zaken als homoseksualiteit en de vrouwelijke ambtdragers komen dan slaat de herkenning weer dood. Want deze discussies "beginnen vaak niet alleen, maar eindigen ook bij een bijbeltekst", is zijn kritiek op kerkmensen. Harinck heeft daar "niet altijd een Bijbeltekst voor nodig". Nog sterker, teksten "van stal halen" over bijvoorbeeld de vrouwelijke ambtsdrager, daar heeft hij "helemaal niets mee". Dat vindt hij "onzin", "schaken met teksten".
In zijn 'verheldering' neemt hij hiervan niets terug maar zet eerder zijn hakken steviger in de modder.
Homoseksualiteit
Dr. Harinck handhaaft dat je niets van de Bijbel kunt verwachten op dit punt. Degenen die dat wel doen worden door hem gediskwalificeerd als mensen die lijden "aan het omklemmen van de letter van de Bijbel in plaats van het omhelzen van de medemens".
We vinden dat knap veroordelend. Alsof mensen, die eerlijk menen dat God homoseksuele relaties, homo'huwelijken' verbiedt, hun homofiele medebroeder of -zuster niet met hun zorg willen omringen en dat ook metterdaad doen. Hen willen helpen om koers te houden. Harinck kan wel allerlei nare indrukken op een rijtje zetten van 'zotte en losse taal' over homo's maar dat ontzenuwt natuurlijk geen enkel argument vanuit de Schrift. Om hetzelfde zou je ook kunnen betogen dat jongeren ongehuwd mogen samenleven omdat er zoveel (en nog veel meer) 'geintjes' over heteroseksuelen, vrijgezellen, etc. worden geuit. Een verdorven samenleving kan toch nooit norm zijn om het bederf van christelijke zeden goed te keuren? Vloeken aan gereformeerde scholen bijvoorbeeld, is toch geen reden om niet krachtig voor de handhaving van het derde gebod op te komen?
Het probleem in de 'verheldering' is opnieuw dat Harinck zijn uitgangspunt niet neemt in de Schrift maar in plaats daarvan in 'de context', in het leven dat hij waarneemt. Argumenteren vanuit de Bijbel is tekstenplukkerij waaraan hij zich ver van wenst te distantiëren.
Overigens meent Harinck te constateren dat het vermeende Bijbelmisbruik slechts voorkomt "op de kerkvloer", onder, zeg maar, de schare die de wet niet kent. Want nee, het gaat "niet over mijn vakmatig de Bijbel onderzoekende collega's".
Daar hebben we één woord voor.
Hautain.
Independent
Opnieuw wordt duidelijk dat de geest van het independentisme waartegen in de zestiger jaren zo moest worden gestreden de kop weer opsteekt. Want waarom houdt Harinck zich niet aan zijn belofte om bij "enig bedenken" tegen onze belijdenis en de leer van de kerk de kerkelijke weg te gaan? De kerken en haar ambtdragers hebben toch beloofd dat vóórdat een afwijking van de belijdenis wordt gepubliceerd eerst het oordeel van de gezamenlijke kerken zal worden gevraagd?
Al eerder hebben we moeten constateren dat dr. Harinck het hier niet zo nauw mee neemt. In october 2006(!) verbaasde br. Driessen zich er op deze site over
"?dat een professor aan onze Theologische Universiteit [prof. Harinck] zo kan spreken over onze kerkgeschiedenis. Het gaat hier uiteindelijk om het bestaansrecht van onze kerken. En van onze Universiteit. Was de Vrijmaking en de jaren 60 er niet geweest, dan hadden we tot de PKN behoord. En stel dat dit zo had moeten zijn, dan heeft professor Harinck mijns inziens een taak om ons die waarheid te doen ontdekken. Niet publiek, maar in de kerkelijke weg. Want òf Harinck heeft gelijk en we zitten TU-tje en kerkje te spelen òf Harinck heeft ongelijk en mogen we dankbaar zijn voor het werk van de HERE, door zijn kinderen heen, in onze kerken door de eeuwen heen."14
Misschien kunnen ook met een paar citaten uit 'Wegwijs in de kerkorde van de GKv' (1990, K. Harmannij) weer helder voor de geest brengen wat de kerken van hoogleraren verwachten en waaraan ze zich aan zullen houden:
"Predikanten kunnen alleen maar een goede invloed hebben, wanneer ze zich houden aan het Woord van God. Op allerlei manieren wordt ervoor gewaakt dat ze daarin trouw zullen zijn. Dat gebeurt eerst al in artikel 18, over de opleiding:
?Tot de taak van de hoogleraren in de theologie behoort het uitleggen van de Heilige Schrift en het verdedigen van de zuivere leer tegen ketterijen en dwalingen?
?De toekomstige predikanten mogen niet worden vergiftigd met een zogenaamde "neutrale theologie", die onder het mom van "wetenschappelijke vrijheid" het geloof in de betrouwbaarheid van Gods Woord ondergraaft. De hoogleraren moeten er duidelijk voor uitkomen: Dit zegt de Here! En daar houden we ons dus aan!
Alles wat daartegenin gaat, moet worden afgewezen. En dan zo, dat de toekomstige predikanten zien waarom het verkeerd is en zo zelf leren om waarheid en leugen van elkaar te onderscheiden.
Van de hoogleraren in de theologie wordt daarom gevraagd dat ze zich zullen houden aan de belijdenis van de kerk, zoals die is vastgelegd in de drie formulieren van eenheid: de Nederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels." (cursief djb)
"Ik propageer mijn standpunt niet", schrijft Harinck. Maar is dat niet wat onnozel? Heb je dan eigenlijk wel door welke positie je inneemt? Dat je een voorbeeldfunctie hebt of je het nu wilt of niet? Het verhaal is nu al bekend tot in de verste hoeken van de gereformeerde wereld. Het interview werd breedvoerig in het ND verslagen en kreeg ook aandacht in allerlei andere kranten. In twee tweeeneenhalf uur durende radiosessies werd het uitgezonden en is nu nog te lezen en te horen op de ND-site. Zelfs was in herhaling gisteren (vrijdag) weer te horen op de GrootNieuwsRadio. Als dat geen missionair-promoting gedrag is!
Overal, in binnen- en buitenland, vragen broeders en zusters zich af of dit nog stééds niet gaat "beyond what is written. Maar inmiddels is het helaas ook duidelijk geworden dat velen het prachtig vinden dat hier onbeschaamd barrières werden doorbroken. Het provocerende gedrag van de zestiger jaren is terug in de GKv?
Woeste reacties
Inmiddels is een publieke protestactie gestart en ook al weer gesloten tegen de publicaties van dr. Harinck15. Op de internetsite www.publiekprotest.nl kon een gemotiveerd bezwaarschrift worden gedownload en aan het curatorium worden gestuurd. Het Reformatorisch Dagblad, Trouw en het Fries Dagblad ontdekten deze site en wijdden er artikelen aan16.
De website bood ook een mogelijkheid om 'ingezondens' te plaatsen. Daar is zeer druk gebruik van gemaakt. Meer dan 350 reacties werden geregistreerd.
Ik heb geen behoefte om al die reacties te becommentariëren. Men leze ze zelf, als tenminste de moed kan worden opgebracht om door soms torenhoge bagger te ploeteren, uitstekende bijdragen niet te na gesproken. Want die zijn er ook gelukkig!
Wel een paar algemene opmerkingen. Want het is opmerkelijk dat onder de vele ingezondens, waaronder ook van een aantal predikanten, velen zich geweldig druk maken over het feit dat deze website anoniem is gestart. De zwaarste banvloeken worden rondgeslingerd: de organisatoren moeten onmiddellijk van het Avondmaal worden gehouden, uit de kerk verwijderd.
Het valt verder (weer) op hoe relatief weinig inhoudelijk commentaar wordt geleverd op de uitingen van Harinck. Er zijn vele, vele reacties die met modder gooien, schelden en soms tieren tegen degenen die zich verzetten tegen de denkbeelden van de hoogleraar. Misschien mag als voorbeeld dienen de 'liefdevolle' taal van vrijgemaakte ds. W. van der Schee, zie de Appendix aan het eind van het artikel.
Support
Als de indruk mocht zijn ontstaan dat Harinck wat zielig, van iedereen verlaten, in een hoekje staat, dan is dat bepaald niet juist. In elk geval kreeg hij publieke ondersteuning van twee belangrijke kanten.
Op de genoemde protestsite richtte dr. E.A. de Boer zich tot het gereformeerde kerkvolk als volgt:
Geliefde broeders en zusters in de Gereformeerde Kerken,
luistert naar het interview met en de verheldering van prof.dr. George Harinck zoals u luistert naar de stem van een medechristen, een broer in de kerkbank. Een gesprek is om naar te luisteren, niet om van alles in het gespreksverslag te lezen wat er niet staat en al helemaal niet gezegd is. Goed om het gehoorde en gelezene te toetsen aan het Woord van God. Dat kan te beter wanneer er een basisvertrouwen is: docenten aan de TU tekenen voor de gereformeerde leer. Een anonieme publieksactie doet één ding: vertrouwen ondermijnen. De koninklijke weg is die van het gesprek, waarin vertrouwen - indien geschokt: opnieuw - groeien kan. Ik wens u de vrede van onze Heer Jezus Christus toe.
Dr. Erik de Boer
Nu is dr. De Boer niet de eerste de beste want hij is lid van het College van Toezicht op Harincks leerstoel. Het is niet duidelijk of hij bovenstaand epistel op persoonlijk dan wel namens het College heeft geschreven. Maar het is m.i. überhaupt niet verstandig nu al naar buiten te komen met halve beoordelingen zonder dat de zaak goed is afgerond en het universiteitsbestuur zijn standpunt heeft bepaald.
Zeker, Harinck is een broeder en heeft recht op een correcte christelijke benadering. Al te gemakkelijk kan van leer worden getrokken tegen de persoon van Harinck. Dat is niet goed. Daar moet beslist tegen gewaakt worden. Overigens net zo goed als de tegenstanders van Harincks denkbeelden ook recht hebben op een correcte behandeling?
Maar broederlijke omgang met dr. Harinck laat onverlet dat de denkbeelden van hem krachtig dienen te worden tegengesproken. Dr. De Boer suggereert met zijn ingezonden dat we Harinck niet goed begrijpen. Dat we wat beter moeten luisteren. En niet lezen wat er niet staat en al helemaal niet gezegd is.
Kijk, dat vind ik nu zo'n typische ongeadresseerde opmerking van de kerkelijke pap- en nathouderij. Want wie worden hier nu eigenlijk aangesproken? Wie hebben het niet begrepen? We vragen ook aan dr. De Boer: een open vizier graag.
Boven toonde ik aan dat er niets veranderd is, ook niet na Harincks verheldering. We begrijpen dat het moeilijk is elkaar publiek af te vallen. Maar het zou een betrouwbaarder indruk maken als men elkaar niet de hand boven het hoofd houdt en ruiterlijk, beter christelijk, erkent dat prof. Harinck hier duidelijke bijbelse- en belijdenisgrenzen heeft overschreden. Dát is de beste manier om een begin te maken met het herstel van het diep geschokte vertrouwen in het onderwijs aan de Theologische Universiteit. Zoals De Boer nu reageert lijkt het weer precies dezelfde kant op te gaan als destijds met de Kamper cabaretkwestie: shoot the messenger17.
Deze zaak is alleen maar gediend met echte oprechte helderheid. Dan kan ook het zo lang ontbeerde inhoudelijke gesprek worden aangegaan dat de hoofdredacteur van het ND nu zegt voor te staan met verontrusten. Zo in die weg kan er weer vertrouwen groeien en óók de vrede van de Here Jezus Christus worden gevonden.
De rol van het ND
Niet alleen dr. De Boer maar ook ND-voorman P.A. Bergwerff voelde behoefte om dr. Harinck bij te staan. In een artikel op de opiniepagina onder de titel 'Een goed woord van George Harinck'18 trekt de redacteur fel van leer tegen de 'anonieme' protestsite. Bij het verschijnen daarvan "ging voor hem de hemel dicht".
Toemaar! Het is mij niet duidelijk welke hemel dat is, maar als de verschijning van één protestsite de toegang daarvan al bepaalt? Kennelijk zijn er geen woorden groot genoeg om de aandacht af te leiden van de zaak zelf.
In Bergwerffs artikel doet hij kond van zijn, in onze ogen, verbazingwekkende naïviteit en onschuld. Hij en Harinck hadden "geen zweem van verwachting" dat deze zaak wel eens "een bommetje" in de kerken zou zijn.
Ik doe mijn best, maar kan dit even níet geloven. Neem me niet kwalijk: een hoofdredacteurjournalist die altijd een natte neus blijkt te hebben voor elk rottend geurtje in kerk en samenleving? Nee, dat wil er niet in. Temeer omdat zijn verhaal zelf bewijst dat dit interview bewust gepland is. In de vorige Flits (31) noemden we de publicatie van het interview "uitstekend getimed". Om meerdere redenen. Eén daarvan noemt Bergwerf nu zelf.
Volgens Bergwerff zitten in "kerkbanken, op kerkenraadszetels, en wonen in pastoriën" mensen die gewoon dezelfde denkbeelden hebben als Harinck. Bergwerff karakteriseert die denkbeelden als een ondergrondse "veenbrand"(!) in de kerken. Harinck heeft die in het interview "eerlijk" aan de oppervlakte gebracht. En, zegt de ND-hoofdredacteur, "dat is ook de belangrijke reden, niet de enige overigens, om een gesprek als dit te publiceren".
Juist, hier komt de nieuwe aap uit de mouw! Diegenen die dachten dat hier een allerindividueelste emotie bij een hooggeleerde medewerker in een stil hoekje van een klein radiostudiootje in Ederveen bovenkwam, en die hij "niet zal propageren", die kunnen dus op hun neus kijken. Een "diepteinterview" als een welbewust actie om de veenbrand van de omkering van normen en zeden in de GKv tot een uitslaande brand aan te blazen. De ND als de kwade genius achter de totnutoe redelijk in rookgordijnen gehulde stille revolutie in de kerken.
Dáár is deze professor voor gekozen en misbruikt. Dat zal voor hem persoonlijk nauwelijks een probleem vormen. Zijn brood en water is gewis, zelfs bij ontslag aan de Kampense TU. En zoveel persoonlijke emotie zal het nou ook weer niet geven omdat de geestelijke band met de vrijgemaakte kerken tamelijk broos is. Immers voor Harinck is de PKN een lichtend einddoel, een doel dat "nou ja, geldt misschien voor heel de vrijgemaakte kerk", zoals hij bekende aan PAB.
Bergwerff vindt "het stuitend-on-Bijbels" die "virtuele protestdemonstratie". Het gaat kennelijk die lui "om het grote getal". "Niet de macht van wagens en van paarden", voegt hij daar cursief en vroom aan toe.
Halt! Dat is wél een tekst uit de Bijbel, br. Bergwerff. Ik had toch net van uw duo geleerd dat we nu juist niet overal een tekst bij moesten plukken. De vette kop "Christelijk spreken is meer dan Bijbeltekst citeren" sierde toch Harincks 'verheldering?
Goed, nu het hier van onverdachte (ND)zijde gebeurt zoeken wij de tekst ook graag even op. Jesaja 31:1:
Wee hun die naar Egypte trekken om hulp, die steunen op paarden en vertrouwen op wagens, omdat zij talrijk zijn, en op ruiters, omdat zij machtig in aantal zijn
Van harte mee eens. Een tekst als een schot in de roos!
Wij moeten inderdaad niet op grote aantallen steunen. We moeten niet onze principes in de politiek (b.v. op het punt van homohuwelijken) opofferen om zoveel mogelijk stemmen te werven of zetels te bezetten.
We mogen in de kerk geen water bij de wijn doen om zoveel mogelijk broeders en zusters binnen de kerkmuren houden om maar groot en gezien te blijven.
Ook bij een actie om dwaalleer te ontmaskeren niet de kracht zoeken in een groot aantal adhesies.
En het dagblad dat, christelijk betrokken gereformeerd wil blijven, mag geen steun zoeken in Egypte, of in Rome, om maar zoveel abonnees aan te trekken en de advertentiepot over te laten lopen.
En verder, als Bergwerff plukkend de protestorganisatoren met een Bijbeltekst om de oren slaat, dan wel graag even met de hele tekst. Ik laat hem hier in extenso volgen:
Wee hun die naar Egypte trekken om hulp, die steunen op paarden en vertrouwen op wagens, omdat zij talrijk zijn, en op ruiters, omdat zij machtig in aantal zijn
maar de blik niet richten op de Heilige Israels en naar de HERE niet vragen.
Maar de blik niet richten op de Heilige Israels en naar de HERE niet vragen.
Daar gaat het nu precies om!
En juist dat laatste, de blik richten op de Here en naar zijn wil vragen, dát missen we node bij Harinck, die de Bijbel dicht wil laten en vaak bij ND-Bergwerff als hij voorlichting geeft in zijn krant. Niet meer de gereformeerde belijndheid van de vaste belijdenis bepaalt de richting in hun denken maar "de groeiende pluriformiteit" is uitgangspunt. Dáárvoor wordt dwingend ruimte gevraagd!
Wie dáártegen verzet bieden worden veracht als mensen van "de hetze, de lafhartigheid, en verdachtmaking".
Het is duidelijk waar de strijd de komende tijd over zal gaan:
Jesaja 31:1.
In zijn geheel!
Kies wie u dienen wilt
De allereerste bijdrage op de protestsite was van een broeder uit Canada19. We nemen deze, als laatste, over:
Dit is verschrikkelijk! We herkennen de vrijgemaakte kerken niet meer en vragen ons af ?What is next??
Vandaag is het Harinck maar dit eindigt met Kuitert!
Geef de moed niet op maar ga door met Uw tijdige voorlichting!
God beware de kerken in ons oude vaderland!
Nu moeten we niet speculeren over de persoon van dr. Harinck en zijn persoonlijke geloof en ontwikkeling. Wel kunnen we leren van de levensgang van dr. H.M. Kuitert. Hij heeft zich geconfronteerd met de fundamentele vraag of de Schrift een boek is dat maatgevend is voor de moraal óf als een bundel verhalen die duidelijk maakt hoe God kan omgaan met mensen. Zijn antwoord is brandend actueel, ook in deze kwestie:
"Volgt men de eerste lijn dan ligt veroordeling van de homoseksuele levenswijze in het verlengde daarvan: gaat men de tweede weg op, dan kan dat ons bevrijden van de kramp om de verlangens van de homofiele medemens onacceptabel te (moeten) vinden"?20
Kuitert koos de tweede lijn en kwam uit bij "Het algemeen betwijfeld christelijk geloof".
Schepen op strand zijn bakens in zee.
Onze kerken zijn niet immuun voor afwijkingen van de Schrift en de belijdenis. Eenmaal op dat pad worden algauw volgende stappen gezet.
Een voor ieder herkenbaar voorbeeld.
Het is de laatste jaren bon ton geworden om te spotten met de ware kerk 'van' onze gereformeerde voorouders. Mensen kijken meewarig weg als je daar (nog) aan vasthoudt. Confrontatie met de artikelen 27-29 van de NGB wordt afgedaan als: dat was toen! Daar lijken we vandaag niets meer mee te kunnen. Dat wordt verkondigd tot op de preekstoel21! Sluipenderwijs is het kerkbesef zo uitgehold. De besluiten over de openstelling van het Heilig Avondmaal voor buitenkerkelijken zijn er een zichtbaar teken van22. Maar ook de kerkverlating en overgang naar een 'prettiger en leuker' gemeente, soms met tientallen leden tegelijk.
Diezelfde ontwikkeling zie ik ook in deze provocerende actie van het ND. Weer een stap verder, proberen hoever we kunnen gaan. Wellicht is men geschrokken van de stevige tegenreactie. Maar er is "geen zweem" van terugkeer te merken. Het antwoord op de vraag "What is next" zal in de huidige zich snel ontwikkelende situatie niet lang op zich laten wachten, vrees ik. Misschien is het goed nog eens naar prof. dr. J. van Bruggen te luisteren, ook een hoogleraar van de TU, maar inmiddels emeritus:
"Logisch bezien is het onmogelijk dat je delen van de Schrift loslaat om andere weer te willen handhaven. De Schriften vormen een eenheid. Gelukkig bindt God ons niet altijd aan de consequenties van wat we zeggen en doen. Hij is goedertieren en kan onze zwakheden bedekken. Maar dat betekent niet dat we wel wat schroeven los kunnen draaien. Ik zeg niet dat iemand die een krasje op een auto zet uiteindelijk auto's in brand gaat steken. Maar dat krasje is wel het begin van vandalisme."
En vervolgens werd Van Bruggen gevraagd:
Laat de kerkgeschiedenis niet zien dat het nooit bij het krasje blijft?
Hij antwoordde: "Dat is zo. Daarom zeg ik: 'Als God het niet verhoedt, staat met één generatie de gehele Schrift ter discussie.' Maar ik weet dat God werkelijk bij machte is dat te verhoeden en mensen een halt toe te roepen.23"
Als de ingezondens op de protest-site enigszins representatief zijn voor wat in onze kerken wordt gedacht en geloofd dan zien we prof. van Bruggens profetie voor onze ogen gebeuren. Dáár komen we tegen in het geweer met al onze (beperkte) mogelijkheden.
Harinck mag ons dan een typisch-vrijgemaakte "zenuwachtige kerk" vinden die nogal "angstig" reageert als zulke afwijkingen worden gepropageerd, de eerste taak van de kerk van Christus is: het Woord bewaren. Dat zal men laten staan! Willen wij kerk van Christus blijven dan zal zij een pijler en fundament van de Waarheid24 zijn. Anders heeft zij geen recht van bestaan en voorziet een gezellige buurtvereniging beter in onze (al dan niet religieuze) behoeften.
Daarom rust er een zeer grote verantwoordelijkheid op de schouders van het bestuur van de universiteit en zijn College van Toezicht. Er zijn m.i. maar twee mogelijke oplossingen voor deze kwestie als Harinck blijft bij zijn standpunten en uitlatingen:
óf Harinck wordt afgezet als hoogleraar van onze School,
óf hij houdt de eer aan zichzelf en neemt ontslag.
Dat is diepingrijpend. Maar het gaat hier om alle drie kenmerken van de ware kerk: de leer, het sacrament en de tucht. Hier staan we op een kruispunt van wegen.
Er moet veel gebed zijn voor de broeders van de universiteitsleiding om hun gereformeerde rug recht te houden. En voor br. Harinck, inderdaad naast ons in de kerkbank, om terug te keren van ingeslagen dwaalwegen.
APPENDIX
Ds. W. van der Schee van Loenen/Abcoude is twee jaar "gedetacheerd" in de vrijgemaakte kerk van Amsterdam-ZW, in de plaats van ds. H.J.D. Smit.
Ds. W. van de Schee:
"Het is al een oude observatie van me dat extreem overtuigde gelovigen gemakkelijk in crimineel gedrag vervallen. Het voorbeeld van kerkleden die zich aan gedrag schuldig maken dat in nuchter Nederlands gewoon neerkomt op stalking (van predikanten en anderen) heb ik ooit eens uitgewerkt. Stalking is (gelukkig) strafbaar gedrag in Nederland. Vandaag kreeg ik, met waarschijnlijk al mijn collega?s en de nodige anderen, een email van een anoniem figuur of een anonieme groep figuren die een complete internetsite heeft/hebben opgezet om prof. dr. George Harinck te belasteren. In ieder geval een kwestie van smaad, lijkt me. Maar wat me meer aan het denken zet is dat het ook bij deze site om een vorm van verbaal terrorisme gaat. Niet alleen wordt met suggestieve praat iemands integriteit zorgvuldig opgeblazen, ook wordt gespeculeerd op de angst van allerlei kerkleden over de ontwikkelingen in de Gereformeerde Kerken. Om eigen overtuigingen overeind te houden is kennelijk alles geoorloofd. Bij die kwade praktijken worden net zo makkelijk moderne communicatiemiddelen ingezet als fundamentalistische moslims doen bij hun helaas veel minder verbale terrorisme. En dus hebben we nu zelfs een aan één persoon gewijde website, naast de al langer opererende site van eeninlaster.nl.
De verbale explosieve lading zal ook hier wel weer zo ongeveer het volgende ?kaliber? hebben: eerst geef je iemand vertekend weer, ruk je wat citaten uit verband of zet ze in een heel ander kader dan ze oorspronkelijk hebben, daarmee zet je iemand weg als onbetrouwbaar, ongeloofwaardig, ongereformeerd en nog wat on-zin; als er dan protest komt keer je vrolijk de bewijslast om: bewijs maar dat ik ongelijk heb, ik gaf toch argumenten, en, waar je hier op kunt rekenen: tegen een publiek interview kun je toch publiek protest aantekenen, zonder dat het van belang is wie je zelf bent... Tegen dit soort praktijken is nauwelijks kruid gewassen. Wat er nu verder ook gezegd en gedaan wordt, het wantrouwen is toch al gezaaid en de angst toch al weer aangewakkerd.
Het lijkt me dat we als christenen van dit soort verbaal terrorisme net zo radicaal afstand moeten nemen als we graag hebben dat gematigde moslims doen van fysiek terrorisme uit naam van de islam. Wie zich aan dit soort gedrag schuldig maakt hoort per ommegaande van het avondmaal afgehouden te worden en bij volharding afgesneden te worden, goede bedoelingen of niet (alle terroristen hebben ?goede? bedoelingen). Al was het alleen maar omdat zo ongeveer alle nieuwtestamentische leefregels juist dit verbieden, en dat nog wel veel duidelijker dan alle in het interview met Harinck aangesneden thema?s. Als dit niet valt onder het je onder de naam van christen als ongelovige en goddeloze gedragen weet ik niet meer wat daar wel onder valt.
Laten we ons verder vooral niet bang laten maken. Dit soort wangedrag komt voor onder een kleine minderheid van kerkleden, die naar verhouding veel te veel aandacht krijgt. In het doorgaande gesprek binnen de kerken plaats je je met dit soort sites volstrekt buiten de discussie. Laat dat vooral zo blijven.
Tenslotte: kennelijk trekken godsdienstwaanzinnigen soortgenoten aan. Het heeft in ieder geval iets komisch om te zien dat iemand het nodig vond om als Ds. Van der Schee in te loggen op het forum van de site. Ik ben het niet geweest. De schijter mag zich melden bij me als-ie dat durft."
NOTEN
____________________________________________________________
1 ND,5 febr. 2008.
2 Binnen 24 uur werden meer dan 120 reactie geregistreerd. De teller staat nu op ongeveer 350.
3 ND, 6 febr. 2008.
4 ND, 6 febr. 2008. Het rapport werd gestuurd naar het bestuur van de universiteit en naar de kerkelijke commissie die de leerstoel heeft ingesteld, de deputaten archief en documentatie van de GKv. De zaak is volgens ds. P. Niemeijer die voorzitter is van het universiteitsbestuur nog niet afgerond.
5 Het is niet duidelijk of de kop van Harinck zelf is of dat het ND die zelf heeft verzonnen, zoals dat veelal schijnt te gebeuren (zo weten we uit ervaring).
6 ND, 6 febr. 2008.
7 We nemen aan dat hij bedoelt onze kerken.
8 Zie vorige Flits 31.
9 HC v/a 37.
10 Kerkorde artikel 53: De predikanten, de hoogleraren en overige docenten aan de Theologische Hogeschool zullen de drie formulieren van eenheid van de Gereformeerde Kerken in Nederland ondertekenen, waarbij de formulieren gebruikt worden die voor de verschillende diensten zijn vastgesteld.
11 HC v/a80.
12 1545-1663.
13 Filip.1:9,10.
14 Zie het hele ontdekkende en onthutsende artikel "Vuur en vlam, die niet koesten maar verslinden", S.J. Driessen, rubriek Kerkverband op deze site.
15 Hoewel van vele kanten gesuggereerd, heeft ons internettijdschrift één in waarheid niets te maken met deze actie en is hij er ook op geen enkele wijze verantwoordelijk voor.
16 RD, Publiek protest tegen uitlating dr. Harinck 5 febr. 2008; Trouw, Verontruste vrijgemaakten bestoken 'schriftaanrander' Harinck vanuit anonieme website', 6 febr. 2008.
17 Schiet op de brenger van de boodschap en laat de boodschap zelf buiten schot.
18 ND, 6 jan. 2008.
19 Menno Werkman, London, Ontario.
20 Uit een debat aan de VU. Geciteerd via de Saambinder, 31 jan. 2008.
21 Tweede onderdeel ter discussiestellen belijdenis zie H.J. Boersma, preken die breken.
22 Zie Het Heilig Avondmaal en onze kerken, referaat van ds. H.W. van Egmond op deze site, rubriek Sacramenten.
23 Reformatorische Dagblad. De preciese datum ontbreekt in mijn copie maar het moet een interview in het jaar 2003 zijn geweest. De aanleiding was het knabbelen aan de historische betekenis van Genesis 1, een ander 'hot issue' in onze kerken.
24 1 Tim.3:15.