Ethiek

Scheiden zonder gronden (deel 1)

De synodebesluiten van Amersfoort-Centrum voor huwelijk, echtscheiding en hertrouwen zorgen voor een fundamentele verschuiving in de huwelijksethiek van de gereformeerde kerken vrijgemaakt. Deze besluiten en hun consequenties worden in een viertal artikelen besproken. Dit eerste artikel geeft de strekking weer van de nieuwe benadering.

Voor een uitgebreidere behandeling klik hier.
1 Inleiding
In een zevental besluiten is de nieuwe benadering van echtscheiding en hertrouwen vastgelegd. Zij zal grote invloed hebben op de praktijk van ons kerkelijk leven en ambtelijk handelen. De besluiten zijn weergegeven in Bijlage C, klik hier.

We duiden de nieuwe benadering van huwelijk, echtscheiding en hertrouwen verder kortweg aan als de Nieuwe Benadering. 'Nieuw' omdat deze benadering een breuk betekent met wat eeuwenlang in onze kerken geleerd en gepraktiseerd is.
2 Afgewezen bezwaren
Aan de besluiten van de synode gaat een lange lijst met maar liefst 35 ingezonden stukken vooraf! Veel daarvan bevatten fundamentele bezwaren tegen de Nieuwe Benadering.Hoe heeft de synode daarop gereageerd?

Het allereerste besluit, Besluit 1, stelt simpelweg: " in te stemmen met de hoofdlijn van de door deputaten gekozen benadering van huwelijk en echtscheiding? " .

De deputaten beschreven hun visie uitvoerig in rapporten voor de synoden van Zuidhorn en Amersfoort-Centrum.
3 Kerkelijk geijkt
Dit eerste synodebesluit vormt de basis voor het nieuwe kerkelijk handelen in de GKv m.b.t. echtscheiding, hertrouwen en huwelijksbevestiging na scheiding. Voortaan dienen kerkenraden in hun beleid en pastorale werk rekening te houden met de Nieuwe Benadering. Bovendien zal men niet om een ingestelde Raad van Advies heen kunnen die opereert vanuit deze visie. 3.1 Een merkwaardig besluit

Besluit 1 is een merkwaardig besluit.

Want de synode zegt in dit besluit in te stemmen met de hoofdlijn van de Nieuwe Benadering é n die voor rekening van de deputaten te laten. Tegelijk moet er voor het " noodzakelijke" begrip kennisgenomen worden van die hoofdlijn en zijn principië le achtergronden zoals die beschreven zijn in de deputatenrapporten.
3.2 Behandeling moeiten
Wat antwoordt de synode nu op al die fundamentele kritiek m.n. ook op het Schriftgebruik van 1Korintië rs 7 door de deputaten? Ze gaat niet op de bezwaren in maar neemt alleen de deputaten in bescherming! We vinden deze manier van behandelen van de vele moeiten met de nieuwe huwelijksethiek onder de maat. Want het gaat toch om de (tegen)argumenten vanuit de Schrift?! Die hadden beoordeeld, aanvaard of weerlegd moeten worden.

3.3 Gevoeligheden
Daarbij komt, zo is ons gebleken, dat sommigen er nogal van opgeven dat de deputaten het hebben geaccepteerd dat hun exegese van 1Kor. 7 " voor discussie vatbaar" zou zijn. Wij zijn echter niet onder de indruk van die 'soepelheid'. Want je kunt ook gemakkelijk interpreteren: " wel vatbaar, maar niet doorslaggevend" . Dat concluderen we tenminste uit de inhoud van de rest van de besluiten.

3.4 Hoe lezen wij de besluiten?
De besluiten lezen we in het licht van het funderende Besluit 1. Dat luidt met zijn gronden, parafraserend samengevat, als volgt:

De synode stemt in met de hoofdlijn van benadering van huwelijk en echtscheiding door de deputaten. Belangrijk zijn daarbij: streven naar maximale toewijding aan God en zijn wil, navolging van Christus en een passende levensstijl. Christus' genade is onmisbaar.

Voor de hoofdlijn moet kennis genomen worden van de deputatenrapporten voor noodzakelijk inzicht en achtergronden.

Kritiek op de inhoud van de rapporten geeft blijk van onbegrip. 1Kor. 7 is integer uitgelegd en toegepast. Er is slechts sprake van verschil in exegese.
4 "De hoofdlijn"
De Nieuwe Benadering is dus nu door de meeste vergadering van de kerken aanvaard.

We geven een samenvatting van wat de deputatenrapporten zelf als " hoofdlijnen" beschrijven.

4.1 Cruciaal
De deputatenrapporten besteden voor hun visie veel aandacht aan 1Kor. 7 want die raakt " vragen rond het gezag van Gods Woord en de bevoegdheid van de kerk" . De uitleg van dit Schriftgedeelte is voor de Nieuwe Benadering cruciaal, doorslaggevend.

4.2 Visie
Wat is nu precies die visie vastgelegd in het rapport?

Kort gezegd: zoals Paulus een uitzondering (in vers 15) maakte op het gebod van de Here Jezus het huwelijk niet te breken, zo mogen wij dat ook. Want zonder meer toepassen van Christus' verbod van echtscheiding leidt tot onbillijke en onaanvaardbare situaties. Hij confronteert niet met onverbiddelijke eisen van het koninkrijk. Bovendien spraken de Here Jezus en Paulus in heel andere situaties dan in onze complexe samenleving voorkomen. Daarover spreekt de Schrift zich dus ook niet uit en moeten we uitzonderingen maken als dat nodig is, net als Paulus deed.
4.3 Keuze tussen Christus of huwelijk
Maar deze uitleg en toepassing van 1Kor. 7:15 deugen niet.

In Korinte kwam het probleem voor dat een vrouw gelovig was geworden maar haar man niet. Als de ongelovige man nu wilde scheiden? Daarvan zegt Paulus: Maar indien de ongelovige haar verlaat, laat hij haar verlaten. De broeder of zuster is in dit geval niet gebonden; tot vrede heeft God u geroepen.

Niet de gelovige wil dus zijn of haar huwelijk verbreken maar de ongelovige. Paulus geeft haar geen dispensatie maar hij zegt: laat hij haar verlaten. Als het ò f geloof afzweren ò f scheiden is, dan is de keuze duidelijk. Want de Here zegt immers: Wie niet haat zijn vader en moeder en vrouw en kinderen en broeders en zusters, ja zelfs zijn eigen leven, die kan mijn discipel niet zijn.

Paulus uitspraak is in lijn met Christus' onderwijs. Geen uitzondering dus op Zijn regel.
4.4 Andere bijbelse 'uitzonderingen'
Eenmaal op dit exegetisch spoor zien de rapporten vergelijkbare uitzonderingssituaties ook in andere Schriftgedeelten. We zullen ze kort langs lopen.

4.4.1 Toonbroden en echtscheiding
David en zijn mannen aten van de toonbroden terwijl alleen de priesters daartoe gerechtigd waren. En de Here Jezus refereert daar aan (Mat. 12:3,4) als hij op sabbat berispt wordt over arenplukkende discipelen.

Is dit nu een voorbeelduitzondering op het gebod?

Nee, want het gaat hier niet om de precieze uitleg van het vierde gebod maar wie Jezus Christus is. Hier is de gezalfde Koning op dienstreis. Dat is ook precies de link met de toonbroden etende David. Dat zet deze geschiedenis in een heel ander licht. Dus geen gemakkelijke vrijbrief om uitzonderingen te maken op uitdrukkelijke geboden van de Koning zelf.

Trouwens, als we de kant van eigen toepassing van uitzonderingen op willen, zullen we meer voorvallen uit de Schrift in rekening moeten brengen. Denk aan Saul of Uzza bijvoorbeeld. Daar leren we in elk geval van dat het krachteloos maken van Gods geboden heel risicovol, niet zelden dodelijk is!
4.4.2 Eed en echtscheiding
Jezus heeft verboden te zweren. Paulus gebruikt af en toe 'eed-achtige sterke woorden' in allerlei nieuwe situaties waarin tussen twee kwaden moet worden gekozen. Wij mogen dat 'dus' ook doen in allerlei echtscheidingszaken, zo wordt beweerd. We hoeven ons daarbij niet te beperken tot die ene echtscheidingssituatie van Paulus in 1Kor. 7.

Maar hier wordt een onjuiste vergelijking gemaakt.

De eed is door God zelf gegeven. Hij gebruikt deze zelfs Zelf om zijn beloften te bevestigen. Zoiets moois kun je niet van echtscheiding zeggen: God haat die.

Bovendien zegt de Here Jezus in Mat. 5 dat wij niet bij allerlei (aardse) zaken moeten zweren om onze eerlijkheid te benadrukken. Ons ja moet ja zijn en nee nee. Maar soms mag bevestiging van de waarheid officieel gevraagd worden. Dat heeft Christus ook Zelf gedaan voor Kajafas.

Het is eigenlijk ook bizar dat Christus' onderwijs over het houden van de eed wordt gebruikt ter ondersteuning van het breken van de eed van trouw tot de dood.
4.4.3 Zondag en echtscheiding
Het vierde gebod spreekt van " zevende dag" ; wij houden de eerste dag. Dus: nieuwe situatie, nieuwe uitzondering. En zo mag dus ook gehandeld worden t.a.v. het zevende gebod.

Echter de Schrift draagt zelf argumenten aan om de eerste dag als nieuw-testamentische rust- en vierdag te onderhouden. Onder andere: Joh 20:1, Hand 20:7, 1Kor. 16:2, Openb 1:10.

De eerste dag is dus geen vrije keus van de kerk maar verwerving van inzicht door de Heilige Geest in hetgeen door Jezus Christus als de Eersteling der dagen Zelf al was ingezet.
5 Conclusie
De argumenten die voor de Nieuwe Benadering worden aangevoerd om afwijkingen van Gods geboden mee te rechtvaardigen deugen niet. We moeten niet zoeken naar uitzonderingen om onze verkeerde levenspraktijken te billijken maar onze levenspraktijk toebuigen naar de Schrift.

Het grote gevaar van deze nieuwe leer is dat ze ook moeiteloos kan worden toegepast als rechtvaardiging in andere grote actuele ethische onderwerpen: euthanasie, abortus, homoseksueel samenleven, etc. Een voorbeeld daarvan zullen later laten zien.

In het volgende artikel bespreken we hoe de Nieuwe Benadering werd uitgewerkt voor de praktijk.