Synodeverslagen

GS Goes Impressie 06 – MV Revisie besprekingen

D.J. Bolt

19-09-20

De kogel is door de kerk: alle revisieverzoeken m.b.t. vrouw-in-ambt zijn verworpen. Unaniem!

Binnen een dag, in bestede tijd gemeten, was de synode er klaar mee. Op basis van twee rapporten Elkaar van harte dienen (EVHD) en Aanbiedingsbrief (ABR) nam de synode alle voorgestelde 10 besluiten in één keer aan.

Geweldig eensgezind hagelde het complimenten voor de Commissie Revisie MV (CRMV). De EVHD rapport zou een 'degelijke onderbouwing' bieden, 'indrukwekkend Bijbels zijn', 'een van de beste verhalen' tot nu toe. Het bevat 'faire en legitieme exegeses', een 'integere manier' van omgaan met de Bijbel.

Lof en prijs waren niet van de lucht.

Was er intensieve studie gemaakt van de bijna 140 pagina's tellende rapporten? Voor diverse afgevaardigden kwam het niet zo aan op de precieze inhoud. Laten we ze 'behandelen als hamerstukken', stelde een afgevaardigde ds. Van Wijk voor, 'er verandert toch niet veel aan'.

'Het gaat er niet om teksten zo zuiver mogelijk te exegetiseren', vond een ander, maar om 'de leiding van de Geest bij het lezen van de Schrift. Heel fijn dat 'we steeds meer afscheid nemen van onze gereformeerde stelligheid, zwart-wit en ware-valse kerk denken'.

Inderdaad, zo vond ook CRMV, 'het gaat 'meer om de denklijn dan of de exegese klopt, en daarom behoeven de rapporten ook niet te worden aangepast'.

Inhoudelijke confrontatie met de inbreng van revisievragers was maar nauwelijks merkbaar in deze vergadering. Het ging om de eigen visie neergelegd in het EVHD-werkstuk. Dát was in bespreking.
Enkele synodeleden gaven er blijk van de 'degelijke onderbouwing' van de MV-besluiten te hebben nagerekend, zoals Van den Berg, Van Hijum en Leeftink.

De laatste kon zich wel vinden in 'de grote lijn', maar vond het rapport op diverse punten wel 'suggestief'. Bijvoorbeeld dat er ook wel vrouwen tot de 70 apostelen zouden hebben behoord. En dat het in Efeze ging om 'opstandige vrouwen' die vonden dat 1 Kor. 15:21 'precies in hun straatje paste' (het kroonjuweel van het EVHD zwijgtekstexegeses), dat is toch ook suggestief?!, zie EVHD p19. Verder tracht het rapport art. 30, 31 NGB te neutraliseren doordat de Franse tekst spreekt over personen en niet mannen. Maar Leeftink wijst erop dat NGB art. 31 expliciet verwijst naar 1 Tim. 3 waarin de apostel juist wél over de oudsten spreekt als mannen van één vrouw.

Afgevaardigde Van den Berg wees op de behandeling van een andere kerntekst, Gal. 3:28: in Christus zijn man en vrouw gelijk. De commissie-exegeet probeert dat met een citaat van prof. H.J. Jager te versterken. Maar het synodelid heeft het nagetrokken en vond dat volgens Jager deze tekst juist niet beslist over vrouw-in-ambt. En verder Van den Berg de geboden exegeses van Gen. 1-3 ook maar 'moeilijk te doorgronden'.

Ds. Van Hijum stelde vragen bij de te snelle manier van Bijbellezen. Bijvoorbeeld als er uit de betrokkenheid van vrouwen bij het doorgeven van het Evangelie geconcludeerd wordt dat zij dus in onze tijd wel predikant kunnen zijn. En kent het NT het begrip ambt niet, zoals het rapport stelt? Dan gaat wel de hele ambtsleer overboord, is zijn indruk. Opmerkelijk is ook volgens hem, dat het rapport GS Ede voor zijn karretje spant: Ede zou al uitgesproken hebben dat beide zienswijzen - wel of niet vrouwelijke ambtsdragers – op grond van de Bijbel mogelijk zijn. Maar de predikant geeft aan dat dat gewoon niet klopt: Ede heeft alléén gezegd dat vrij over beide zienswijzen verder mocht worden gesproken. Een tikkeltje anders dus.
 

We hebben zelf in een uitgebreid commentaar op tal van punten in het EVHD gewezen dat niet of nauwelijks te verantwoorden is, click hier. Maar het bovenstaande signaleert voldoende dat er nog steeds een en ander schort aan die zelf-geconstateerde 'degelijkheid' van cruciale hoekstenen in de onderbouwing van vrouw-in-ambt.

Was het voor de synode en de commissie aanleiding om zich toch nog eens flink achter de oren te krabben? Nee, in het geheel niet. De commissie-woordvoerders verzekerden dat het allemaal niets uitmaakte voor de lijn, de denklijn. En daar ging het tenslotte om.

Laten we gaan kijken wat dat is.

Kern

De synode en haar commissie hanteerden voor de rapporten, beschouwingen en besluiten de volgende basale uitgangspunten

1. Denklijnen, uit de Bijbel geconstrueerd, zijn bepalend voor visies - niet exegeses.
2. Visies gebaseerd op zulke denklijnen zijn gelijkwaardig.
3. Ruimte moet er zijn voor elke visie en haar uitwerking.  

Concreet is de denklijn t.a.v. vrouw-in-ambt:

Man en vrouw zijn gelijkwaardig geschapen. Ze kregen precies dezelfde positie en hun opdracht was geheel gelijkluidend. Maar sinds de zondeval is door de zonde en vloek de vrouw ondergeschikt geraakt en gemaakt. Maar Christus heeft haar positie hersteld.

De visie op basis hiervan luidt dan:

De vrouw heeft weer haar paradijspositie teruggekregen, is dus weer gelijk aan de man, dus niet meer ondergeschikt. Dus mag er ook geen verschil meer zijn gebaseerd op sekse. Dus mag zij leren, preken en gezag oefenen over de man.

In de filosofie van de synode is het simpel: als een denklijn op een 'integere' manier uit de Bijbel kan worden geconstrueerd is die even waardevol als een die die er zelfs haaks op staat. Mits zij maar het predicaat Bijbel georiënteerd kan krijgen is er níets aan de hand. Dus als een gemeente ervan overtuigd is dat de Bijbel vrouw-in-ambt verbiedt en dat ook uitdraagt, géén probleem, het is een volwaardige, gelijkwaardige visie immers.

Daarbij zijn precieze exegeses van minder belang, ze staan a.h.w. in de schaduw van de ontwikkelde denklijnen en hun daarop gevarieerde visies. Naast flexegeses (Stelpstra) zijn er dus nu ook varivisies.
 

Het werkt zo harmonieus in alle richtingen! Immers, je gunt (het woord werd gebruikt!) voor- en tegenstanders ieder hun eigen visie. En niet alleen visie maar ruimhartig de praktijken die daarbij horen. En dat is toch wat je wilt in een plurale kerk?

Lijnen

Maar is het niet gereformeerd om lijnen in de Schrift te zien? De lijn van het verbond van God en mens bijvoorbeeld? Immers ook GS Ede sprak in Besluit 2 grond 1 al over twee lijnen:

'het doorlopend spreken van de Schrift laat twee lijnen zien. De ene lijn is die van gelijkwaardigheid tussen man en vrouw – de andere die van het verschil in verantwoordelijkheid die God aan man en vrouw heeft gegeven; deze beide lijnen dienen verdisconteerd te worden.', click hier (bijlage 3).

Deden synode en commissie iets anders dan wat Ede deed?

Ja, iets wat fundamenteel verschilt!

In Ede werd eerbiedig geluisterd naar het Woord van God. Bij wijze van spreken als een Samuel: 'Spreek Heere want uw knecht hoort'. Zo ontdekte men Schriftlijnen: van de volwaardigheid de vrouw door de Bijbel heen, en óók de Schriftlijn van eigen verantwoordelijkheid van man en vrouw, onderbouwd met integere exegeses van o.a. zwijgteksten.

Maar GS Goes en haar exegeten doen iets heel anders. Zij vonden denklijnen uit die haar naar het vooropgezette doel[1], de vrouw-in-ambt visie voerden. Dan zijn 'weerbarstige teksten' geen probleem meer. Die negeer je door ze niet als essentieel voor de denklijn te verklaren of je verzint een context waarin de tekst past bij de denklijn.   

Nieuwe hermeneutiek

Men wil het niet horen maar hier is toch echt sprake van een andere, een nieuwe hermeneutiek. De Schriftlijnen-hermeneutiek gaat uit van wat het Woord openbaart, de denklijnen-hermeneutiek van wat de mens kan bedenken passend bij zijn (culturele) wensen en begeerten. Daarbij sneuvelt het begrip waarheid. 'Waar' is niet alles wat God in zijn Woord heeft geopenbaard heeft' (HC Z7 v/a21) maar datgene wat voor jou waar is. Voor- en tegenstanders van vrouw-in-ambt, allen even waardevol met eigen waarheden. [2]
 

Hier is het gereformeerde Schriftgezag in geding zoals dat eeuwlang de uitleg en toepassing van de Schrift bepaalde[3]. Dat onze vaderen beleden en waar zij voor stonden.

Maar de synodevergadering bestond het zelfs om de kostbare kwalificatie gereformeerd op deze nieuw-hermeneutische benadering van de Schrift te plakken. Want zelfs als het EVHD 'geen goed verhaal is, is het wel een gereformeerd verhaal, een proeve van bekwaamheid in de omgang met de Bijbel', aldus ds. Koster.

Toe maar!

Maar 'gereformeerd' is toch terug naar de Schrift? Eigen gedachtenspinsels laten corrigeren door het Woord, buigen voor Gods spreken in de Heilige Schrift, niets daarvan afdoen of er aan toedoen, Openb. 22:18,19.  Wij kunnen er niet bij dat tegelijk ja- en nee-zeggen op grond van het Woord gereformeerd mag heten. Als we dat moeten geloven willen wij niet meer gereformeerd heten.

Jaren geleden verscheen in de syn. gereformeerde kerken het rapport God met ons m.b.t. het Schriftgezag. Daarin definieerden zij het begrip relationele waarheid. De Schrift heeft geen absoluut gezag maar zij oefent haar gezag in de relatie met jou persoonlijk. Waarheid is wat zich in jouw relatie met de Bijbel aandient. En dat kan voor ieder anders zijn. Deze kerken zijn eraan ten onder gegaan als gereformeerde kerken.
 

Overbodig

Waarom heeft men zich zo nieuw-hermeneutisch ingespannen om denklijnen te construeren. Immers, om het beoogde doel te bereiken was het toch veel makkelijker dat andere argument doorslaggevend te laten zijn, namelijk dat we in een heel andere wereld leven die niet vergelijkbaar is met die oude patriarchale antieke wereld, zoals het rapport ook steeds benadrukt. 'Het is toch niet meer van deze tijd' dat we de invulling van de ambten laten bepalen door de situatie in de tent van heer Abraham en zijn ondergeschikte Sara? Of door de opvattingen vanPaulus, beïnvloed als ook hij was door de Joods rabbijnse cultuur waar vrouwen achter gordijntjes boven-achter in de synagoge zaten?
 

Dus waarom in EVHD uitgebreid aandacht te geven aan het scheppingsverhaal als dat in z'n feitelijkheid allang door de moderne wetenschap is achterhaald en onverbloemd op vrijgemaakte kansels mag worden verkondigd? Het is toch haast lachwekkend, als het niet zo treurig was, dat je een exegetische denklijn mede construeert uit een paradijselijke Adam en Eva terwijl de eerste mensen (Afrikaanse) broedsels waren voortgekomen uit tienduizenden Adams en Eva's?[4]  

Dus, waarom niet gewoon: Wij leven in een postmoderne tijd die vraagt om vrouwen op precies dezelfde posities met dezelfde bevoegheden te zetten. Punt. En niet moeilijk doen over exegeses en denklijnen maar vrouwen precies dezelfde rechten geven in de kerk. Gewoon omdat we in een andere cultuur leven en we het gewoon 'niet kunnen maken' om over 'onderdanigheid' en 'ondergeschiktheid' nog te praten. Paulus kon het nog wel in zijn cultuur, maar wij in de onze niet.

Klaar!

Gevolgen

Eenmaal op dit nieuw-hermeneutische pad zijn de gevolgen groot voor andere zaken van geloof, van kerkinrichting en ethiek. Want dit breekijzer opent vele deuren die de Bijbel gesloten houdt. Een actueel voorbeeld.

Voor de volgende synode komen homorelaties en in het kielzog daarvan het homo'huwelijk' aan de orde. We nemen als denklijn mensenliefde.

Adam en Eva werden als mannelijk en vrouwelijk geschapen. In het paradijs was het huwelijk dus dat van één man en één vrouw. Maar deze 'scheppingsordening' zoals sommigen dat noemen, hoeft niet voor alle tijden te gelden. Want de nadruk ligt erop dat Adam en Eva als mensen werden geschapen. Zij ontvangen een gelijkwaardige positie en precies hetzelfde universele gebod om God en de naaste mens lief te hebben.

Het ging mis bij de zondeval. Dat werkte door in het hele OT. Homoseksuelen werden veroordeeld, gedood. Maar toch zijn er in het OT ook lichtpuntjes (Lev. 19:18) waar het liefdegebod nadruk krijgt. En denk bijvoorbeeld aan de liefde tussen Jonathan en David (1 Sam. 18:1).

In het NT bevrijdt Jezus ons van haat en kwaad en leert wat volmaakte liefde is door zijn overgave voor iedereen, zie Gal. 3:28! Daar zegt Paulus al dat er in Christus geen verschil is tussen man en vrouw. Dat werkt ook door in het huwelijk. Christus' bevrijding maakt voortaan man-man, vrouw-vrouw en man-vrouw huwelijken volkomen gelijkwaardig. Zij behoren alle ruimte te krijgen in de christelijke gemeente. Vergelijk ook Paulus' lied op de liefde (1 Kor. 13); daar ligt niet het accent op onze kennis en ons geloof maar op de liefde.

Uit de lucht gegrepen? Ach, verzuchtte ds. Van Wijk, 'waarom is thema vrouw-in-ambt toch zo gevoelig, net zoals gender en homo? Dat Jezus echt God en mens is, dát is pas echt leer van de kerk' …

Ruimte

Alle ruimte dus in de GKv voor degenen die wél en die niet voor vrouw-in-ambt zijn. Ruimte ook voor een praktijk die daarbij past. De metafoor van 'de weg' die br. Sonneveld opperde in de bespreking vond brede ingang. Hij vergelijk de het MV-leven in de GKv met een weg waarop je links (tegen vrouw-in-ambt) en rechts (voor vrouw-in-ambt) volkomen gelegitimeerd kon lopen. Ds. Poortinga beaamde het met kracht: 'Het is uitstekend om 'links' te lopen en het is uitstekend rechts te lopen'.

Het zinnebeeld werd steeds maar breder en mooier. Het gaat er wel om, zei iemand, dat ieder in dezelfde richting gaat. Ja natuurlijk, want anders wordt de afstand steeds maar groter en het doel voor- en tegenstanders bij elkaar te houden niet bereikt. De rechtslopers moeten een sfeer uitstralen, recommandeerde commissie-exegeet ds. De Jong, dat wandelaars aan de overkant zich 'geen tweederangs kerkleden gaan voelen' en ze weten 'net zo waardevol te zijn' en 'er óók toedoen'.

En nog mooier, samen zo achter Christus aan. Want het is 'vreselijk zonde', zo gaf ds. Poortinga zijn gevoelens weer, 'om die mensen kwijt te raken, want wij hebben ze zó nodig in de kerk'. En ach, we hebben toch meer dan 400 jaar verschil van opvatting gehad over de zondag en over het duizendjarig rijk, dan kan zo iets toch ook voor vrouw-in-ambt, zo probeerde hij bij voorbaat gemoederen te sussen.

Vloek en zonde

Visie van de synode is dat ondergeschiktheid en onderdanigheid gevolg is van de zondeval en als vloek sindsdien de vrouw heeft gediscrimineerd. En nu is eindelijk na duizenden jaren de GKv ook tot het inzicht is gekomen dat het uit moet zijn met zondigen tegen oorspronkelijke paradijselijke man-vrouw gelijkheid.

Maar een prangende vraag is:  Hoe kan de synode dan tegelijk met droge ogen zeggen: Blijf broeders-tegenstanders-vrouw-in-ambt maar rustig linkslopen? Discrimineer uw begaafde zusters maar? Houd in uw gemeente de vloek in stand?

We mogen toch verwachten van een gereformeerde synode dat als ze oprecht meent dat de Heere zus of zó spreekt in zijn Woord daar dan ook voor staat. Bij wijze van spreken als een verzameling Luthers: Hier staan we, we vrezen dat ons standpunt moeilijke consequenties heeft, wellicht leden kost, maar we kunnen niet anders! We hebben geduld maar u moet u wel bekeren!

Weigerambtsdragers

Maar er blijft dus ruimte voor iedereen. Toch geloven we niet dat het zo zal werken in de praktijk. In het spreken van sommige afgevaardigden bespeurden we al een subtiele klimaatverandering waardoor het niet vanzelfsprekend is vrouw-in-ambt af te wijzen. Want er wordt respect geëist voor wederzijdse visies. Er moeten regelingen komen voor de omgang van tegenstanders met vrouwelijke ambtsdragers. En de hoop werd al verwoord dat door allerlei gewetenbezwaren, afspraken en regelingen niet wordt afgezien van vrouwelijke rolvervullingen, of dat zij er persoonlijk van af zien. Vrouwen moeten juist worden aangemoedigd hun gaven in te zetten!

En hoorden we op de synode niet iemand constateren dat de jongeren niets begrijpen van waar heel deze kwestie over gaat?

Een zaak van geduld dus…

Iemand maakte een treffende vergelijking. Zgn. weigerambtenaren die geen homo'huwelijken' willen sluiten, worden in Nederland getolereerd. Mooi, maar in de praktijk worden ze niet meer aangesteld.

Zo gaat dat.

Tenslotte

Al jaren zijn we intensief  met deze zaak bezig geweest. Omdat het ons diep raakt. Ook in ons geloof. Het gaat ons niet om een mannen- of vrouwengezicht op de kansel, of zoals deze synode ons óók graag wil doen geloven om een regeltje van kerkinrichting. Het gaat erom hoe betrouwbaar de Schrift is om daar ons hele levenshuis op te bouwen. Alle vrome en sussende woorden ten spijt, de synodale beschouwingen knagen aan dat geloof en vertrouwen. Want hoe kunnen we met dit dualistische denklijn-denken  nog betrouwbare antwoorden vinden uit de Schrift?   

We hebben met groot verdriet deze ontwikkelingen aangezien. Gehoopt en gebeden om terugkeer. Maar er is geen halt, eerder een versnelling van de ontwikkelingen. Signalen daarvan bleken de afgelopen weken in de roep in de GKv en NGK om een nieuwe belijdenis. Want die oude Drie Formulieren van Eenheid passen eigenlijk ook niet meer in onze tijd (zie Signalen 109).

Zo zien we GKv-ers links en anderen rechts van hun weg verdergaan. 'Wat jammer eigenlijk dat er geen middenpad is waarop je samen bent', vond Sonneveld. Maar dat is een kwestie van tijd. Want in de nabije verte versmalt de weg en daar blijkt links een invoegstrook te zijn van de rechterbaan.

Deze weg behoort niet tot het wegennet waarvan de Schrift op zoveel plaatsen zegt daarop te wandelen:

'Zo zegt de Heere:

Ga staan op de wegen, en zie,

vraag naar de aloude paden,

waar toch de goede weg is,

en bewandel die.

Dan zult u rust vinden.' (Jer. 6:16)

En

'Leer mij Uw weg,

ik zal in Uw waarheid wandelen,

maak mijn hart één om Uw Naam de vrezen.' (Ps 86:11)