Stroomversnelling

D.J. Bolt

08-09-12

Een aantal broeders en zusters heeft een appèl[1] doen uitgaan op de classis Amsterdam-Leiden van de gereformeerde kerken vrijgemaakt. Zij doen daarin een beroep op deze classis het verzoek van Amsterdam-Centrum om de gemeenschap Stroom op te nemen in ons kerkverband niet in te willigen. Stroom is een gemeenschap die ontstaan is uit missionaire activiteiten in de classis Amsterdam.

Dit appel is heel opmerkelijk. Immers normaliter is er zoiets als 'de kerkelijke weg' waarin bezwaren tegen verkeerde besluiten door kerkelijke vergaderingen aan de orde kunnen worden gesteld. Bovendien er is nog geen besluit genomen, er wordt nog nagedacht over een verzoek van deze zgn. missionaire gemeente. En verder lijkt het nogal onsympathiek om een lopende gedachtewisseling van buitenaf negatief te willen beïnvloeden. Terwijl het ook nog eens gaat om een gemeenschap die nog geworteld moet worden in het christelijk geloof. Er moet dus wel wat aan de hand zijn.

En dat is ook zo. Want Stroom is niet zomaar een gemeente. Geen jonge zendingsgemeente die nog wat aarzelend haar weg zoekt naar een voluit gereformeerde kerkgemeenschap. Integendeel, zelfbewust worden oudsten niet gebonden aan het 'gemeenschappelijk akkoord' van de gereformeerde belijdenis. In de praktijk is er ruimte voor kinder- en volwassendoop naast elkaar. Zusters bekleden de ambten. Men weet wat men wil.

Nu wordt de laatste jaren juist op deze punten veel strijd gevoerd in onze kerken. Daarmee is het verzoek van Amsterdam-Centrum bijna provocatief te noemen. Men lijkt te proberen hoe ver men kan gaan. Om zo een stroomversnelling in de kerken te veroorzaken. Het is dan ook maar niet een incident maar eerder een symptoom van een diepliggende mentaliteit die lak heeft aan kerkelijke akkoorden en afspraken. Bij de besprekingen van de nieuwe kerkorde op de synode van Harderwijk kwam die mentaliteit meermalen aan de orde: gemeenten en kerkenraden die hun eigen gang gaan, eigenlijk van een geordend kerkelijk leven nauwelijks willen weten. We herinneren bijvoorbeeld aan het feit dat de kerk van Amsterdam-Zuid/West een volstrekt open avondmaal heeft ingevoerd, tegen basale afspraken die de synode van Amersfoort-Centrum voor de toegang van het Heilig Avondmaal maakte.[2]

Terecht hebben de 43 ondertekenaars van het appel, waaronder 26 predikanten hier de Amsterdam-Leidse classis een halt toe willen roepen. Aanvaarding van Stroom betekent dat de GKv opnieuw een station verder is doorgereisd op een spoor dat van haar gereformeerde karakter afvoert. En dat voor ieder duidelijk kan zijn dat de unieke eenheid van de GKv niet meer ligt in de gereformeerde belijdenis. Dáár gaat het om! Willen we een gereformeerde kerkgemeenschap zijn en blijven, of niet.

Het zou m.i. een misverstand zijn te denken dat als de classis het hoofd buigt en het verzoek van Amsterdam-Centrum niet inwilligt de zaak weer gezond is en het vuil van de lucht. Want, als eerder aangegeven, 'Amsterdam' is een symptoom van wat er in onze kerken aan de hand is. De vrijgevochtenheid van 'Amsterdam' is niet alleen beperkt tot die streek. Voorbeeld: in een column in de laatste De Reformatie[3] meldt ds. J. Glas van GKv Maastricht en passant dat zijn gemeente nog maar één dienst op zondag houdt. En dat hij daarin maar nog voor 50% voorgaat en de rest van zijn tijd besteedt aan 'discipelen'. De gemeente gaat de overige 50% van de diensten invullen. Dat wordt dan 'vroom' verantwoord door "De Geest gebruikt alwéér een model om mijn verder te brengen in mijn eigen volgen van Jezus. Ik leer gehoorzaam te zijn aan de manier waarop Jezus m'n takenpakket omschrijft, ongeacht van wat ik daar zelf van vind of hoe de traditie dat invult". Geen kerkorde of kerkelijke afspraken maar gewoon de stem in je hart volgen …

Het gaat beslist niet alleen om buitenbeentjeskerken als deze. Het kwaad van independentisme is al veel verder doorgevreten. Ten aanzien van de toelating tot het Avondmaal is het niet alleen Amsterdam dat geen boodschap heeft aan kerkelijke afspraken. Verschillende kerken voeren hun eigen beleid dwars tegen het kerkverband in, om maar iets te noemen. In mijn eigen gemeente van Drachten-ZuidWest worden niet-gereformeerden aan het Heilige Avondmaal toegelaten. Men heeft lak aan de afspraken van Amersfoort-Centrum. Dat geldt ook t.a.v. het andere sacrament, de Heilige Doop. Stilletjes wordt geaccepteerd dat gemeenteleden zich laten overdopen. De kerkenraad vindt het hooguit niet goed maar men kan rustig aan het Avondmaal blijven aangaan[4]. [Zie update van noot]

Misschien het meest schokkend is dat inwilliging van het verzoek aan de classis verdedigd wordt door een aantal onderzoekers aan de theologische universiteit in Kampen, waaronder missionair docent dr. S. Paas. Via een ingewikkeld betoog in het ND[5] over 'niveaus' van gereformeerd-zijn proberen ze het zo voor te stellen dat het de normaalste zaak van de wereld is dat het verzoek wordt gehonoreerd. Bovendien suggereren ze dat de zaken die in Amsterdam/Stroom spelen ook wel eens in heel veel andere vrijgemaakte gemeenten aan de orde zouden kunnen zijn…

En daar hebben ze misschien wel gelijk in. Maar dat geeft juist deze zaak zoveel meer gewicht. Terecht stelt het appel dat inwilliging van het verzoek een doorbraak betekent in de kerken. Niemand kan er dan nog omheen dat de GKv klip en klaar hebben afgedaan als gereformeerde kerken.

Hoe moet dit verder? Eigenlijk is het eenvoudig. De classis zou inderdaad uit moeten spreken dat Stroom in zijn huidige situatie geen onderdeel van het GKv-kerkverband kan uitmaken. En daarbij tegelijk steun moeten (laten) bieden om door geduldig onderwijs een gereformeerde identiteit te ontwikkelen.

Maar er zou in ons kerkverband ook wat moeten gebeuren. Want het gaat niet aan de grenzen van het kerkverband in Amsterdam te bewaken en elders de zaken maar op zijn beloop te laten. Daarbij vraagt het karakter van het onderwijs in de missiologie aan de theologische universiteit bijzondere aandacht.
Kortom, reformatie van het kerkelijk samenleven.

Wat ons betreft geeft dat hoop voor de toekomst.