Daar bedank ik stichtelijk voor

Nou ja, preken: na wat discussie op de synode heet dat "een stichtelijk woord spreken", dat is "een woord tot stichting, lering en vermaning"¹.

Jarenlang was preken voorbehouden aan predikanten. Een uitzondering werd gevormd door ouderejaarsstudenten die predikant wilden worden. Zij kregen een bepaalde tijd de gelegenheid om 'praktijkervaring' op te doen met het leiden van kerkdiensten.
Maar "we bewegen als kerken ons in een tijdperk van verandering", zo nemen de deputaten waar. En deze "noopt" ook tot aanpassen van de toegang tot de kansel.
"De geschiedenis van vooral de laatste twee eeuwen laat zien dat een volledig beperken van de preekbevoegdheid tot de predikanten niet reëel is. Het zou een vorm van purisme zijn om zoiets te willen. En het is niet te onderbouwen met gegevens die we in de Bijbel vinden."

Wat is nu het verschil tussen Woordbediening en een stichtelijk woord?
Volgens de deputaten niet zozeer omdat een preek van iemand met preekconsent een heel andere inhoud zou hebben, geen doorgeven van een goddelijke boodschap zou zijn. Nee, de typering "stichtelijk woord" moet deze voorganger tot bescheidenheid manen. Hij moet niet met al te grote stelligheid spreken en zich niet te nadrukkelijk presenteren als gezant met uitspraken 'in de naam van de HERE'. Dat gezag heeft hij niet. En zo moet de gemeente er dus ook op een andere wijze naar luisteren dan naar een 'echte' predikant. Zij heeft "al bij voorbaat meer kritische bevoegdheid en eigen zelfstandigheid ten opzichte van zijn spreken" en moet dus ook "minder hoge eisen stellen".

Een voorbeeld uit de praktijk

Om te weten wat ons te wachten staat namen we kennis van een stichtelijk-woord-preker van de tweede categorie, een student van onze theologische universiteit met praktijkaantekening. De student, David Heek, heeft het vereiste classicale onderzoek (Amersfoort) ondergaan en publiceert daar luidruchtig over op zijn website (4). We laten zijn aankondiging en verslag van het onderzoek hieronder volgen.

---------------------

"Volgende week vrijdag rolt mijn naam over de tafel. Mijn verzoek om preekconsent of -bevoegdheid te krijgen, wordt namelijk volgende week vrijdag besproken. Door de classis Amersfoort. Ik denk dat ik me niet lang daarna mag komen melden. Dan zal ik m?n verlangen moeten motiveren en dan wordt onderzocht of ik een beetje gereformeerd denk en ben. Nou, dát weet iedereen natuurlijk.

Ik kreeg vandaag een krantenartikel doorgestuurd van iemand uit onze gemeente. Het preekconsent is namelijk besproken op de synode van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt). Afgesproken is, dat aan afgestudeerden in de theologie, aan studenten met een zogenaamde ?praktische aantekening? en aan getalenteerde kerkelijk werkers preekbevoegdheid kan worden verleend. Ik val dus (nog) in de tweede categorie, omdat ik de stage in Nijkerk (in 2006) goed heb afgerond.
Maar het mooiste zinnetje in het artikel was nog wel deze: ?Met een preekconsent mogen zij ook buiten de classis voorgaan?. Ik hoop dat een van mijn wensen in vervulling kan gaan. Preken in mijn eigen geboorteplaats². Of nog mooier: in mijn eigen geboortekerk.

Een avondje classis

Ik ben er doorheen gekomen, hoor. En ik heb preekbevoegdheid gekregen. Dus vanaf nu ben ik te 'boeken'. Dus zoek je nog iemand om de GKv-dienst te leiden, dan kun je me bereiken via deze site (via contact, zie rechtsboven) of via davidheek@davidium.nl.
Let op: verzoeken van gemeentes die verder dan 75 kilometer buiten Bunschoten liggen, neem ik niet in overweging. Ik heb geen zin om de hele zondag in een auto te zitten.
Ja, zo?n avondje classis. Leuk om over te schrijven.
Het begon - zeg maar - ?s middags, toen twee predikanten mij in Bunschoten op kwamen zoeken. We hielden het zogenaamde motivatiegesprek. Dat duurde een uur en verliep in een goede sfeer.
Om half 8 moest ik me melden in de Martuskerk in Amersfoort. De classisvergadering had niets anders op haar agenda staan dan mij te 'onderzoeken'. Dus voor half elf was ik de kerk niet uit.
Je moet je voorstellen dat ik daar zit met ongeveer 24 predikanten en ouderlingen om me heen. Het idee alleen al zal menigeen doen huiveren en ook ikzelf vond het een vreemde gewaarwording.
Een van hen begon met Bijbellezing en daarna zongen we een psalm. Bij dat zingen krijg ik altijd zo?n SGP-gevoel. Ik zie dat wel eens op tv als de NOS dan van buiten een kerk filmt en het gezang opneemt. Dan hoor je de heren a capella een psalm zingen. Ik moet daar altijd om lachen. En nu doe ik daar zelf aan mee? (Ik vraag me af of de psalmen voor dit soort gelegenheden geschreven zijn.)
Hierna werd een van mijn ingeleverde preken besproken. Dat vond ik echt leuk en werd ook heel kundig geleid. Iedereen - ik dus ook - werd gevraagd een korte samenvatting van een van mijn preken op papier te zetten. En het was echt grappig hoeveel verschillende samenvattingen er dan gemaakt worden. De bespreking daarvan was leuk. Helaas duurde dat maar een half uurtje.
Na een korte pauze brak het dogmatiek-uur aan. Tsjongejonge, dat was wat, hoor. Ik krijg daar dan vragen op me af, waar ik werkelijk helemaal niets mee kan. Echt waar, dan praat ik soms maar wat in het wilde weg. (Dogmatiek die de aarde niet raakt is echt m?n ding niet, daarmee zeker niet zeggend dat het onbelangrijk is.)
Vraag: ?Wat betekent het voor jou dat God al van eeuwigheid rechtvaardig is?? Dan ben ik echt geneigd om te zeggen: ?Ja, weet ik veel en het interesseert me op dit moment ook geen zier.?
Volgende vraag: ?Wat vind je van de geestigheid van God?? Ik zei het niet, maar ik had als antwoord willen geven: ?Nou, dat vind ik wel geestig??
En zo volgden wel meer van dat soort vragen.
Er zaten ook wel interessante vragen bij die wat meer bij de praktijk en mijn leven aansloten, zoals: ?Welke eigenschap van God spreekt je het meest aan en waarom?? Of: ?Als iemand niet kan geloven dat ook de negatieve dingen ons uit Gods vaderhand ten deel vallen (Zondag 10 over Gods voorzienigheid), wat zou je hem of haar dan antwoorden??
De leukste vraag kwam op het eind: ?Als je kind [Joram] later zegt dat hij zich wil laten overdopen, wat zou je dan tegen hem zeggen?? Ik antwoordde dat ik daar positief tegenover stond, als het maar niet op evangelische wijze beargumenteerd wordt. Als symbool zou ik het wel kunnen gebruiken (al werd me een dag later terecht gezegd dat gereformeerden het avondmaal als levensvernieuwend ritueel kennen en gebruiken). Of het slim is om dat nu in onze kerken toe te passen, is een tweede vraag.
Helaas liep in deze discussie het dogmatische door het pastorale aspect heen.
Het was een uur worstelen, maar na een niet heel lange nabespreking (waar ik natuurlijk niet bij was) mocht ik me weer melden en kreeg ik het preekconsent - op grond van een unaniem akkoord van de classis - overhandigd.
Ik werd gefeliciteerd en de een na de ander probeerde me - ?zonder je te willen pushen, hoor!? - over te halen om in de toekomst het ambt van predikant te bekleden.
Ach, ik ben na 8 jaar wel gewend aan deze pogingen. We zullen wel zien. Ik heb m?n preekbevoegdheid in ieder geval binnen. Nu afwachten of de kerken op m?n preken zitten te wachten."

--------------------

Niet tevreden

Maar met het preekconsent is deze student nog niet content. Want het hoort toch niet zo geweldig dat je alleen maar 'een stichtelijk woord' mag spreken en niet 'het goddelijk Woord mag bedienen' zoals de predikanten.
Dat klopt ook niet volgens Heek op zijn weblog. Zijn redenering is de volgende.

"Is de dominee anders?

Wie weet het verschil tussen ?het Woord van God? en ?een stichtelijk of opbouwend woord?? Als ik preekbevoegdheid krijg, word ik geacht een stichtelijk woord te spreken. Mocht ik dominee worden, dan moet ik het Woord van God brengen.
De GKV-synode acht het van belang om dit onderscheid in stand te houden om zo de eigen, bijzondere positie van een predikant veilig te stellen. Pas wanneer iemand een erkende inbedding in de gemeente heeft, spreekt hij het Woord van God.
Hetzelfde geldt voor de bediening van de sacramenten (doop en avondmaal). Iemand met preekbevoegdheid mag dat niet doen, een dominee wel.
Ik denk dat hier iets behoorlijk scheef gaat. Want een dominee is niet anders dan wie dan ook. Dat een dominee het Woord van God brengt en de sacramenten bedient, komt niet omdat hij de dominee is. Hij mag dat doen omdat hem het gezag verléénd is. Namelijk door de kerkenraad (van zijn of een andere gemeente waar hij voorgaat).
Als Pietje Puk van de kerkenraad mag voorgaan, krijgt hij van die raad toestemming om het Woord van God te brengen en de sacramenten te bedienen. We moeten die bevoegdheid niet in de persoon of in de bijzondere positie zoeken, maar in de verlening van het gezag door de kerkenraad.
Het ambt hoeft niet opgesmukt te worden met allerlei voorrechten voor de predikant. Het ambt is namelijk van zichzelf al een voorrecht (1 Tim. 3, 1).
Door een onderscheid te maken tussen predikanten en ?de rest?, wordt de predikant m.i. ten onrechte wel bevoorrecht (en als je niet oppast verheerlijkt). En dan krijg je vanzelf van die gekke gedachtekronkels en muggenzifterijen, waarmee dit blog begon.

Ik ben op zondagmorgen 16 augustus 1981 door een predikant gedoopt. Was die doop rechtsgeldig? Ja, omdat die predikant dat van de kerkenraad van Spakenburg-Noord mocht doen. (Dat is ook de reden dat er een handdruk plaatsvindt voordat de predikant aan de dienst begint.)
Had diezelfde predikant op eigen houtje besloten om mij op zaterdagmiddag in het Kleine Zeetje te dopen, dan was die doop niet rechtsgeldig geweest (ook al is die door een predikant verricht).
Het maakt dus niet uit waar gedoopt of door wie gedoopt wordt, als het gezag maar door ambtsdragers verleend wordt."

--------------------

Tegenreactie

We laten deze ontboezemingen van een nieuw fenomeen nu maar voor wat ze zijn. De nieuwe preker zegt zelf "dat hij soms behoorlijk ongenuanceerd uit de hoek kan komen. Daar zit soms een beetje sadisme achter, omdat ik kan genieten van de toon die bepaalde mensen dan in een tegenreactie aanslaan. Als zij op hun teentjes getrapt zijn en me dan met allerlei bijbelteksten de les gaan lezen, geniet ik".

Nee, we komen niet met bijbelteksten. Nou, eentje misschien: Je moet geen parels voor de zwijnen werpen. Want deze ongeestelijke mentaliteit corrigeren, daar is nu geen beginnen aan.
Gelukkig ligt Drachten meer dan 75km van Bunschoten. Dus hoeven niet te vrezen dat de bediening van het Woord door onze plaatselijke Verbi Divini Ministers vervangen wordt door dit gesticht uit Kampen.
Laten we in elk geval afspreken: mocht deze student uit de koers raken en in het hoge Noorden verzeilen wij ons heil ergens anders zullen zoeken.
Want voor dit nieuwe preekconsent bedanken we stichtelijk³.

NOTEN
____________________________________________________________

1 Zie Synodeverslag 14 in de rubriek Synodeverslagen.
2 Bunschoten.
3 De inhoud van het synodebesluit t.a.v. toelaten tot de kansel van niet-predikanten verdient meer aandacht. Hoe zit het b.v. met de bewering dat het niet reëel is met het oog op de geschiedenis van de laatste twee eeuwen om je tegen zo?n verruiming van preekconsent te verzetten?
We hebben ons voorgenomen om nog eens afzonderlijk verder op deze zaak in te gaan.
4 www.davidium.nl.