Flits 13 - "Dat merk je!"

" Een bord met 'gereformeerd' op de muur helpt niet meer, maar een hek om de school ook niet" , aldus J. Steenbergen, voorzitter van het Gomarus College. (1)

De gereformeerde scholengemeenschap van het Noorden kampt al een tijd met teruglopende leerlingenaantallen. Daardoor komt de breedheid van het onderwijsaanbod mogelijk in gevaar op termijn.

Tegelijk is er een groeiend aantal verzoeken van ouders buiten de gereformeerd-vrijgemaakte en christelijke gereformeerde kerken om hun kinderen toe te laten. Die werden tot nu toe incidenteel ook al wel toegelaten. "Maar het doet pijn in het hart om ouders te laten gaan als zij bijbels onderwijs willen waarvoor elders nauwelijks een alternatief is" , aldus algemeen directeur B. de Jong. (2) Van deze scholengroep behoort trouwens al 12% van de leerlingen niet tot de oorspronkelijke doelgroep.

Houthakkers en waterputters

Met deze gegevens ligt de oplossing voor de hand: actief op zoek gaan naar leerlingen uit onder meer evangelische gemeenten. " Daar zaten de docenten echt op te wachten" , volgens de directeur. En zo worden diegenen die verachtend de voordeur negeren gecompenseerd door een welkom aan anderen bij de achterdeur. Daarmee kunnen de leerlingenaantallen mooi op peil worden gehouden of misschien zelfs vergroot. "De wijziging van het wervingsbeleid heeft geleid tot enkele extra leerlingen, schat Steenbergen in, onder meer uit de baptistengemeente van ds. Orlando Bottenbley in Drachten."

Het ei van Bottenbley!

Het is natuurlijk wél de achterdeur die opengaat. Want deze ouders zijn geen volwaardige leden van de scholengemeenschap. Dat is voorbehouden aan vrijgemaakten en christelijke gereformeerden. De nieuwe intreders mogen alleen helpen om met hun kinderen wankelend gereformeerd onderwijs overeind te houden, maar daar moet het voorlopig ook bij blijven. Schoolse apartheid dus.

Ze zijn voor het onderwijs wat we vroeger in de politieke samenwerking houthakkers en waterputters noemden. Want die constructie hebben vrijgemaakt gereformeerden al eens eerder beproefd. Ten tijde, toen er nog een Gereformeerde Politiek Verbond bestond werd ook gaarne de hulp gevraagd van niet-gereformeerde supporters en stemmers zonder lid te mogen worden van de partij. Deze constructie is echter jammerlijk ten onder gegaan. Evenals tenslotte de partij als gereformeerde entiteit.

Waar blijven die gereformeerde kinderen?

Hoe komt het nou dat die leerlingenaantallen zo teruglopen? Komt dat door veranderd beleid van de overheid? Vervolging van gereformeerden misschien?

Welnee, het komt gewoon van binnenuit. Er zijn in elk geval twee bepalende factoren: minder geboorten en minder motivatie.

De statistieken van de gereformeerde kerken vrijgemaakt laten het zien: er worden minder kinderen geboren. Ook deze kerken 'vergrijzen' bijna ongemerkt, maar niet te ontkennen. Gezinnen van vijf, zes of meer kinderen komen veel minder voor. Maximaal twee of drie kinderen is 'normaal'.

Maar misschien de belangrijkste oorzaak is de afnemende motivatie kinderen naar het gereformeerde onderwijs te sturen. Zeker als dat niet naast de deur is en er gereisd moet worden, de kwaliteit wat lager ingeschat wordt en als het geld en inspanning kost?

Je hoort ook wel 'ideeële' aandrangen. Zo van: Mijn kinderen moeten niet in zo'n "eng" en "benauwd" gereformeerd wereldje worden opgesloten. Of een mooi missionair motief: Je kunt als ouders zulke fijne gesprekken hebben met on- en andersgelovigen bij 'halen en brengen'.

Daarbij komt dat wij elkaar er ook minder op aan (durven?) spreken in persoonlijk gesprek. Ook de kansel laat het vaak afweten. We kijken er niet meer vreemd van op als iemand zegt dat hij zijn kinderen naar het algemeen christelijk onderwijs stuurt. Als die school in de buurt (redelijk) goed bekend staat? En er zelfs leraren van eigen kerk lesgeven!

Nou en?

Christelijk gereformeerd

Nu zette een paar jaar geleden het gereformeerde onderwijs zijn deuren open voor leden van de christelijke gereformeerde kerken. Want wij zouden één zijn in leer en leven, zo luidde het van officiële zijde. Dat moest een toevloed aan onderwijsmedewerkers en kinderen opleveren zo was de verwachting.

De CGK-deputaten "Kerkjeugd en Onderwijs" schreven in De Wekker van 9 december 2005 een stimulerend verhaal over schoolkeuze onder de titel " Al nagedacht over 'na groep acht'?" . Want de keuze voor vervolgonderwijs voor de kinderen van groep acht is volop bezig. Nadenken dus, christelijke gereformeerde ouders, waar u uw kinderen naar toestuurt!

Een stevig artikel met als kernpunt: onderwijs naar "de voorzeide leer" ! Ouderen zullen die mooie ouderwetse term herkennen uit de vragen van het klassieke doopsformulier. De ouders beloven bij het doopvont hun kinderen te onderwijzen en te laten onderwijzen in de leer van de kerk. De CGK-deputaten vragen retorisch: Hebben wij "met onze doopbelofte eigenlijk al niet daarmee een richting aangegeven, die we met ons kind willen gaan in het kiezen van een school?" En, "Zouden we niet op z'n minst de school moeten zoeken, waar nog sprake mag zijn van wederzijdse herkenning en erkenning rondom die "voorzeide leer" ?"

Dat is ons uit het gereformeerde hart gegrepen. Vandaaruit hebben vrijgemaakten hun gereformeerde onderwijs met grote offers opgezet en onder Gods zegen breed mogen uitbouwen. Prachtig dat deze deputaten zich niet verliezen in veel hedendaags vaag geneuzel over kiezen voor "het beste onderwijs" , "het moet natuurlijk wel op de kwaliteitkaart staan" , en zo. Tuurlijk, ook aspecten, maar hier wordt gefocust op wat het belangrijkste is. Waarmee gereformeerd onderwijs staat of valt.

Het artikel is in een bepaald opzicht ook een tikkeltje komisch.

Want als je nu zo'n duidelijke gereformeerde visie op onderwijs hebt dan is een helder advies toch onafwendbaar? Want de gereformeerde scholen staan nu al een aantal jaren in alle opzichten open voor christelijke gereformeerden. Geen advertentie of beide kerkverbanden worden genoemd. Zij zijn geen houthakkers en waterputters maar volwaardige voordeurdelers toch?
Het grappige is dat de deputaten zich in bochten lijken te kronkelen om toch maar niet te zeggen: Broeders en zusters wij hebben gezocht en goed gereformeerd onderwijs gevonden waaraan u uw kinderen veilig kunt toevertrouwen:

Meldt u aan bij het gereformeerde onderwijs!  

Zo zouden we ook in één klap van die slinkende leerlingenaantallen af zijn.

Neem het Gomarus bijvoorbeeld. Dat heeft ongeveer 3000 leerlingen. Het CGK-kerkverband is iets kleiner dan dat van de GKv. Ergo, een stijging met 1000-2000 leerlingen moet erin zitten.

Maar kennelijk is dat níet het geval. De instroom van christelijke gereformeerden compenseert zelfs niet de tanende betrokkenheid van vrijgemaakte ouders. Hoe komt dat nou? Vreemd!

Zien we iets over het hoofd?

Identiteit

Zoals bekend staan veel christelijke gereformeerden niet te trappelen om kerkelijk één te worden met ons. Hun problemen met het zogenaamde "federatieve groeimodel" (3) zijn nog (lang) niet opgelost. De bedenkingen tegen het vrijgemaakte soort van "toeëigening des heils" duren maar voort.

Zou het kunnen zijn dat er binnen de CGK zo ook aarzelingen leven m.b.t. onze scholen? En dan m.n. op het punt van de gereformeerde identiteit daarvan? Rond de voorzeide leer en het daarbij passende leven?

Want identiteit is een hot item. Onder de niet karig bemeten kop "Gereformeerd onderwijs werkt hard aan identiteit" schrijven Jan Bollemaat en Tamme Spoelstra (4) dat "de betrokkenheid op de identiteit van de gereformeerde scholen groot is" . Dat kunnen deze heren weten want zij zijn voorzitter resp. onderwijsadviseur van GRIP. Dat GRIP staat voor GeReformeerd IdentiteitsPlatform, een samenwerkingsverband van de vier gereformeerde scholen voor voortgezet onderwijs. Zij menen dat "de vier gereformeerde scholengemeenschappen voor een geweldige uitdaging staan" .

Een "geweldige uitdaging" .

We hebben uit ervaring geleerd dat zulke uitdagingen een verbloeming zijn voor geweldige problemen. Problemen in dit geval met de identiteit. Zo hebben wij tot onze verbazing gezien dat het Gomarus College wervingsadvertenties in het ND plaatst en zijn onderwijs aanprijst onder de slogan: Christelijkonderwijs: dat mérk je! Daaronder:Gomarus College: christelijk onderwijs op gezellige, kleinschalige en vooral veilige scholen!

Christelijk?! Waarom niet gereformeerd? Dat is toch het eigene en bestaansrecht van deze scholen? Nou wordt er in de advertentie wel verwezen naar een website. En daar wordt  wél gesproken over gereformeerd onderwijs. Ook staan er mooie dingen in over gereformeerd zijn, opvoeding thuis en op school.

En bovendien wil men de "identiteit bewaken" .

Hoe?

Het antwoord is: "Dit kan niet, dan samen met alle bij de school betrokkenen. Dat zijn ouders, personeelsleden en leerlingen." Cursief van het web.

Kijk, nu schuift er tóch weer een wolk voor de zon. Want hoe wil je met al die bij de school betrokkenen, -ook "alle" evangelische, baptisten, vergadering-der-gelovigen ouders en leerlingen- die gereformeerde identiteit in standhouden? Hoe laat je deze mensen iets mede bewaken waarin ze zelf niet geloven? Hoe bewaak je bijvoorbeeld de gereformeerde identiteit van de driehonderd leerlingen tellende Gomarusvestiging in Drachten als de te hulp geroepen Bottenbley metterdaad zijn duizenden volgelingen oproept om massaal hun kinderen naar die "gezellige en kleinschalige" school te sturen?

Daar is dan toch geen enkele grip meer op?

Daar komt bij dat de besturenorganisatie LVGS/Concent enige jaren geleden de gereformeerde ouders-eigenaars de zeggenschap en beslissingsbevoegdheid over de identiteit van hun scholen ontfutselde. De gevolgen worden nu helder. In de openstelling van het Gomarus konden deze ouders alleen nog maar een beroep doen op iets als een "morele plicht" van het bestuur om naar hun bezwaren tegen de identiteitsverzwakking te luisteren. Maar Gomarus-voorzitter Steenbergen "benadrukt dat het instandhouden van het gereformeerd onderwijs de eerste verantwoordelijkheid van het bestuur is" . En voor identiteitsveranderingen heeft "het bestuur formeel geen instemming van de leden nodig" . Het wordt ronduit gevaarlijk als dezelfde voorzitter ook nog eens "benadrukt dat het bestuur het verschil tussen evangelisch en gereformeerd niet wil bagatelliseren, maar zich afvraagt of dat ook schoolscheidend moet zijn" (cursief DJB).(5)

Dat voorspelt dus niks goeds.

Gereformeerde scholen zijn van gereformeerde ouders?

Dat wás zo!

De lijn

Dus geen 'gereformeerd onderwijs bord' meer op de voorgevel en geen gereformeerde identiteit bij de werving. Christelijke identiteit is voldoende (6). Allerlei herinneringen dringen zich aan ons op bij dit soort gerommel met gereformeerde identiteit.

Wat is bijvoorbeeld de confessioneel-gereformeerde identiteit niet bejubeld toen het GPV werd opengesteld voor anderskerkelijken. Die identiteit zou door de 'ontkerkelijking' pas echt zijn reliëf krijgen!

Maar het gereformeerde karakter ging verloren in een klein-CDA.

Hoe groot was de vreugde toen de band tussen gereformeerde krant en kerk werd gekapt! Van " Gereformeerd Gezinsblad" naar " Nederlands Dagblad, gereformeerde krant voor christelijk Nederland" . En tenslotte nog slechts " Christelijk betrokken" , wat dat 'identikoos' ook mag betekenen. We kunnen toch als confessioneel-gereformeerden wel tegen een stootje andere-kerk-elijkheid, niet?

Zo is 'onze' krant tenslotte een algemeen christelijk platform geworden waar af en toe nog een gereformeerd geurtje waait uit een overgebleven vrijgemaakt spuitbusje. Voor als het al te erg gaat ruiken.

Nu is dus de onderwijszuil aan de beurt. We weten inmiddels hoe het werkt: ont-kerkelijk de grondslag, zet de poorten wijd open voor een breed-christelijke toestroom, maak gereformeerden lam met enorme en continue identiteitsuitdagingen. Gegarandeerd resultaat.

Als God het niet verhoedt verkwanselen we zo ook het kostbare en kostelijke instrument voor de opvoeding van kinderen van Gods verbond!

Dát is de lijn die stap voor stap steeds meer vorm krijgt. Zou het hierdoor komen dat CGK-deputaten en -ouders toch wat huiverig zijn voor gereformeerde scholen? Of daar nauwelijks 'meerwaarde' in zien?

De kerk

Er is nóg een 'zuil'. De kerk zelf,waar uit het leven met de Here zoveel rijke vruchten voortkwamen. Wanneer is díeaan de beurt om aangepakt te worden door de bulldozers van ontzuiling?

Wel, dat is al in volle gang!

Men hore slechts naar de revolutie die een van de ontwerpers van de nieuwe theologische architectuur te Kampen, prof. dr. M. te Velde, docent gemeenteopbouw, predikt overal in den lande. "Ontkorsten" , "naar de woestijn" , "alles loslaten" , weg met "al het verworvene, het aangekoekte, vastgeroeste, al je eigen ontwikkelde visies en idealen, alles loslaten" . "Niet vasthouden aan instituten, structuren, systemen, geschriften, zekerheden, vertrouwde codes en riedels" ! (7) Op de bekende manier met elan en enthousiasme gebracht. (8)

Zuiver dus die vrijgemaakte "nestgeur" . Open de ramen naar de wereld om de wind door de bedompte atmosfeer in de GKv "tuinkas" te laten waaien, zoals prof. de Ruijter enkele jaren geleden al opriep in De Reformatie.

Zo moet op de puinhopen van de oude, een níeuwe kerkelijke wereld worden gebouwd! Energiek, creatief en cultureel! Van 'evangelische-charismatische-bevindelijke-gereformeerde' architectuur. Wat precies gereformeerd dan ook nog maar mag inhouden. In elk geval breed van grondslag, groot in omvang.

De promotoren hiervoor zwermen uit over de kerken. De geesten worden er rijp voor gemaakt. Want er is een lijn uitgezet. Die steeds duidelijker zichtbaar wordt. Soms subtiel in een (school)advertentie. Soms in een provocatieve publicatie. In een begeesterende lezing of conferentie.

De gevolgen zullen groot zijn.

Dat zullen we zéker merken!

(1) ND 14 mei 2005.

(2) Drachtster Courant 15 mei 2005.

(3) Een praktische manier om langzamerhand de GKv en CGK te laten fuseren.

(4) ND van 2 juni 2005.

(5) Citaten uit ND, dd. 21 mei 2005.

(6) De website van Gomarus Drachten spreekt alleen nog over christelijke identiteit.

(7) In "Perspectief voor ambtsdragers in de 21^ste eeuw" . Lezing kerkenraden(!)dag november 2003.

(8) Vergelijk dit alles eens met "Prof. te Velde over de Kerk" in de rubriek Uit het verleden. Nauwelijk 10 jaar geleden!