Kanselruil HHK-PKN Apeldoorn

D.J. Bolt

02-12-23

We hebben jaren in Apeldoorn gewoond en kennen de HHK Victorkerk aan de Jachtlaan (zelfs toen die nog toebehoorde aan een rooms-katholieke parochie) en de PKN Eben-Haëzerkerk. Daarom troffen de berichten rond deze twee kerken ons natuurlijk. Want zij wilden kanselruil organiseren! En dat is natuurlijk heel bijzonder!
Waarom?

In 2004 verenigden de hervormde kerk, de synodaal-gereformeerd kerken en de evangelisch-lutherse kerk zich tot de Protestantse Kerk Nederland (PKN). Maar een deel van de hervormden kon niet mee omdat de gereformeerde grondslag van de nieuwe kerkgemeenschap ontbrak, veranderde door de aanvaarding van andere belijdenissen.[1]
Een kerk-fundamentele reden dus, die het Woord, de leer van de kerk raakt. Hoe kunnen kerken dan elkaars dienaren van het Woord toelaten tot de verkondiging van het Woord. We mogen toch aannemen dat bij deze kerkscheiding in 2004 'het Woord in geding was'. Anders is zij 'per definitie' veroordeeld.

De kerkenraden van de Apeldoornse HHK en PKN gemeenten schreven in een verklaring het volgende:

'In 2021 heeft een afvaardiging van beide kerkenraden met elkaar gesproken over mogelijkheden om schouder aan schouder op te trekken. We zochten naar wat ons bindt en wisselden onder meer van gedachten over kanselruil tussen voorgangers van beide kerken. We zijn dankbaar dat beide kerkenraden dit initiatief van harte steunen. Daarom is besloten om dit jaarlijks eenmaal vorm te geven.'

Na een fundamentele breuk in 2004 nu 'schouder aan schouder' optrekken door 'eenmaal per jaar' tot kanselruil over te gaan. Nog afgezien daarvan dat het wel heel erg dun is met eenmalig jaarlijkse kanselruil geschouderd optrekken, we begrijpen niet dat dit kan. Maar inmiddels is deze beoogde 'jaarlijkse traditie' al eens tot uitvoering gebracht door de predikanten ds. H. I. Methorst (PKN) en ds. A. A. F. van de Weg (HHK).

Wat voor geest zit hierachter, wat zijn drijfveren?, vragen we ons af. We luisteren naar

enkele prominenten uit beide kerkverbanden.[2]

D.J.H. van Dijk, lid van de HHK en senator in de Eerste Kamer voor de SGP, en ds. P. den Ouden, predikant van de HHK te Katwijk aan Zee hadden in 2018 een vraaggesprek met cvandaag.

Op de vraag: ‘Welke meerwaarde heeft kanselruil om voor meer eenheid te zorgen?’, antwoordde Van Dijk

'Over en weer leven er vooroordelen. Zo leeft hier en daar de gedachte dat er in de PKN geen bijbelgetrouwe prediking meer is. Als dan een PKN-predikant het Evangelie brengt op een hersteld hervormde kansel, ontdekken mensen dat het verschil helemaal niet zo groot is. Dit draagt bij aan elkaar erkennen en herkennen als christenen die willen buigen voor het Woord van God.'

Ook Den Ouden ging op de vraag in. Volgens hem was het beslist zo dat delen van de behoudende hervormden en de HHK dichter bij elkaar staan dan veel andere reformatorische kerken.

'In 2004 ging het niet om een leergeschil, maar om een ecclesiologische kwestie: de visie op de kerk. In dat opzicht voel ik mij in een bepaald opzicht altijd meer betrokken met broeders en zusters uit de PKN dan uit andere kerken.'

In lijn hiermee sprak vorig jaar ook de ds. M. Messemaker van PKN Cillaarshoek:

'In 2004 was ik predikant in Oud-Beijerland. Ik bewaar er dramatische herinneringen aan, ook op geestelijk gebied. Inmiddels zijn we bijna twintig jaar verder en in die zin is dat niet eens zo heel lang. Ik snap dan ook de gevoeligheden. En tegelijkertijd: waarom zouden we een generatie moeten wachten? We zijn kerk van Christus en hebben het recht niet om gescheiden op te trekken en elkaar niet te erkennen. Daarom juichte ik deze stap vanuit Apeldoorn zeer toe.'

Nogmaals, we verbazen ons. Niet zozeer over de reactie van PKN zijde. Dáár zal men maar al te graag weer HHK onder haar vleugels verzamelen. Maar we begrijpen de reacties van de hersteld hervormden niet. Vinden zij ook dat het maar om een ecclesiologische kwestie: de visie op de kerk, gaat? Waar je, och ja, een verschil van mening over kunt hebben?
Maar we hebben uit het boek Aan zijn voeten van de hersteld hervormde emeritus predikant ds. R. van Kooten te Apeldoorn(!) geleerd dat als het gaat om de eenheid van Christus' kerk dat

'De ware eenheid is de eenheid in waarheid. Het is de eenheid waarvoor het Woord van God de norm is'.[3] (pag. 258).

Hoe kan men dan toch eenheid willen, 'schouder aan schouder staan', met een kerkgenootschap waar allerlei vrijzinnige wind van leer lustig laait. Waar geaccepteerd wordt, we noemen het maar weer eens, een predikant, K. Hendrikse, het bestaan van God ontkende[4], en een ander, ds. E. van der Kaaij geen weet wil hebben van een historische Jezus[5]. In zijn afscheidspreek bij zijn emeritaat (2022) vergeleek Van der Kaaij de mensen met sterrenstof:

'Geloof is niets op een rijtje hebben, in den blinde tasten naar houvast, naar een God met een ongrijpbare naam: Ik ben die Ik ben. En in die ondoorgrondelijkheid zit Zijn kracht. Gelijk de wind die je kunt voelen maar niet kunt zien. Mijn leven als predikant was een zoektocht naar die God.'

En ook:

'De weg van het verstand geeft geen toegang tot het wezen van het geloof, geloof grenst aan onverstand, aan onzin. Het ware geloof is een mysterie, dat je wordt geschonken als je opengaat, wanneer het onderbewustzijn door de blokkade van het verstand breekt. Theologie is dansen op een wankel koord, want je hebt je verstand nodig om de Bijbel te lezen en te begrijpen.[6]

Het zijn enkele voorbeelden dat het klimaat doortrekt in de grootste protestantse kerk van Nederland. Een kerk die sinds 2004 meer dan een 1.000.000 leden verloor! Zou dat (ook) niet alles te maken hebben met de vrijzinnigheid in het hart van deze denominatie? En ook, even tussen haakjes, met de neergang van christelijke politieke partijen, zie homepage? Het zijn bijna retorische vragen.

Daarom, wij zouden HHK willen toeroepen: Ga niet kanselruilen als een soort 'bloemetje' voor goede persoonlijke verhoudingen. Maar maak ernst met uw gereformeerde belijdenis en zoek eenheid met hen die dat ook doen. Want dit belijden u én wij immers:

… De kenmerken waaraan men de ware kerk kan kennen, zijn deze: dat de kerk de zuivere prediking van het evangelie onderhoudt; dat zij de zuivere bediening van de sacramenten onderhoudt, zoals Christus die heeft ingesteld; dat de kerkelijke tucht geoefend wordt om de zonden te bestraffen. Kortom, dat men zich richt naar het zuivere Woord van God, alles wat daarmee in strijd is verwerpt en Jezus Christus erkent als het enige Hoofd. Hieraan kan men met zekerheid de ware kerk kennen en niemand heeft het recht zich van haar af te scheiden… NGB art. 29.

Lees het boek van Van Kooten maar, p252-289.

Dan is echte eenheid in Christus mogelijk. Waarin we niet alleen het zuivere onvervalste Woord horen op de kerkkansels maar ook samen aan de ene Tafel van onze Heiland aanschuiven waar het Woord van verzoening zichtbaar wordt in de geloofseenheid van de Waarheid. Prediking en viering van het Woord, je kunt ze niet van elkaar losmaken zonder grote kerkelijke ongelukken te veroorzaken.

Nog niet

Is dit verhaal eigenlijk wel nodig? Want bovengenoemde 'kanselruilmuis' kreeg een staart. Er werd namelijk een klacht ingediend bij de HHK Regionale Commissie voor Bezwaren en Geschillen (RCBBG). En deze commissie wees op ordinantie 6 van de hersteld hervormde Kerkorde: PKN dominees hebben geen preekbevoegdheid in HHK gemeenten! En de Generale Commissie voor Bezwaren en Geschillen (GCBBG) bevestigde dit oordeel. Jammer dus voor de Apeldoornse HHK kerkenraad.

Hebben zij zich laten overtuigen dat die kanselruil inderdaad geen goede zaak is want niet naar de kerkorde en, onderliggend, niet Schriftuurlijk verantwoord?

Helaas

'We  zoeken we nog naar een weg om hierin verder te komen, omdat we het bijzonder jammer vinden dat deze geestelijke uiting van verbondenheid geen doorgang kan vinden’

Aldus de kerkenraad.
Het is dus nog geen 'einde oefening' van deze poging tot kerkelijke gemeenschap tussen PKN en HHK. Het lijkt ons verstandig en noodzakelijk dat dit punt aandacht blijft houden, en ook krijgt in de samensprekingen van de kleine gereformeerde kerkverbanden met de HHK.

.