Vrouwen op vrijgemaakte kansels 37 – Nog even …

D.J. Bolt

10-12-16

Het proces om de ambten in de vrijgemaakt-gereformeerde kerken opengesteld te krijgen is in volle gang. Er zijn een drietal activiteiten te onderscheiden:

1. Deputaten activiteiten
2. Voorbewerken gemeenten
3. Beïnvloeden publieke opinie

Als we het goed waarnemen is er een intensivering van het proces gaande, hoewel het met golven gaat. Van elk van de drie activiteiten geven we een of meer voorbeelden om een indruk te geven wat er zoal gebeurt.

1 – Deputaten activiteiten

In vorige afleveringen van ons magazine is het eerste rapport van de deputaten MV en ambt besproken[1].

De deputaten zijn:
 

mr. dr. A. Haan-Kamminga (voorzitter) 

dr. J.P. de Vries 

prof. dr. E.A. de Boer

E.J. de Jong-Wilts MA 

H.S. Nederveen-Van Veelen BTh

prof. dr. C.J. de Ruijter

dr. W.F. Wisselink

Inmiddels is er een tweede lijvig rapport (75 pagina's) verschenen Samen dienen.

Uit het rapport blijkt dat de deputaten 'om' zijn: alle ambten dienen opengesteld te worden voor vrouwen. We geven de betreffende conceptvoorstellen aan de synode, op dit moment kortheidshalve zonder gronden:

Besluit 4: 

uit te spreken dat er Schriftuurlijke gronden zijn om vrouwen van de gemeente te roepen tot de dienst der barmhartigheid en daardoor tot het ambt van diaken.

Besluit 5: 

uit te spreken dat er Schriftuurlijke gronden zijn om vrouwen van de gemeente te roepen tot de dienst in het opzicht, het pastoraat en het onderwijs en daardoor tot het ambt van ouderling.

Besluit 6: 

uit te spreken dat ook aan vrouwen van de gemeente die daarvoor de gaven hebben ontvangen, preekconsent kan worden verleend ().

Besluit 7: 

uit te spreken dat ook vrouwen der gemeente, die aan de vereisten voldoen, kunnen worden geroepen tot het ambt van predikant met een bijzondere taak conform artikel 10 van de kerkorde.

Besluit 8: 

uit te spreken dat er Schriftuurlijke gronden zijn om vrouwen van de gemeente te roepen tot de dienst van verkondiging en onderwijs en daarmee tot het ambt van predikant in een gemeente.

Helder, duidelijk. Eigenlijk hadden de deputaten veel papier kunnen besparen door simpelweg voor te stellen dat alle taken die mannen in de kerken hebben ook door vrouwen kunnen en mogen worden uitgevoerd. Klaar! Mannen en vrouwen zijn immers gelijk(waardig)?

We hopen dat binnenkort een uitgebreide bespreking van het rapport en zijn voorstellen verschijnt op deze site. Wel hebben we alvast één kritische vraag die heel wat verontrusten in de GKv zal bezighouden: Is er nog ruimte van gemeenten om niet mee te gaan met deze afslag van de eeuwenoude kerkweg? Even ervan afgezien of dát een principiële en praktische oplossing biedt voor de bezwaren.

In het rapport (p66) lijken de deputaten die 'optie' wel aan te bieden. We citeren:

Deputaten kunnen zich voorstellen dat dit idee wordt ervaren als een te grote stap. Aan de ene kant is er al wel een sterke participatie van vrouwen in het kerkelijk leven, die ook al behoorlijk verweven is in de ambtelijke structuren, maar aan de andere kant is formeel nog geen enkel ambt voor vrouwen opengesteld. Tegelijkertijd is dit wel de optie die het meest recht doet aan de Bijbels onderbouwde argumenten voor de inzet van gaven die de Geest aan vrouwen heeft gegeven in de gemeente en aan de gezamenlijke opdracht en verantwoordelijkheid die mannen en vrouwen al bij de schepping hebben gekregen.

Overigens gebiedt de wijsheid die voor kerkelijk beleid gevraagd wordt zo veel mogelijk rekening te houden met de gevoeligheden die binnen de plaatselijke gemeenten en bij binnen- en buitenlandse zusterkerken aanwezig zijn. Honoreren van het Schriftgezag is een belangrijk pijnpunt bij degenen die bezwaar hebben tegen openstelling. Wanneer deze optie gekozen wordt zal aan de plaatselijke gemeenten alle ruimte gelaten moeten worden om te beslissen of, wanneer en in welk tempo deze optie gerealiseerd wordt. (rood van djb).

De 'optie' is, als we het goed begrijpen, het openstellen van alle ambten voor vrouwen. Maar gezien de gevoeligheden in binnen- en buitenland en het pijnpunt niet-honoreren Schriftgezag moet alle ruimte gelaten worden voor gemeenten:

- om zelf te beslissen of alle ambten worden opgesteld,

- zo ja, de gemeente zelf beslist wanneer en in welk tempo.

Maar nu het conceptvoorstel aan de synode. Dat luidt

Besluit 9: 

ruimte te geven aan gemeenten om zelf te kunnen afspreken op welke wijze en wanneer ze aan deze besluiten vorm willen geven. 

Gronden: 

Het is aan iedere gemeente om te bezien hoe de gaven en talenten die aan haar gemeenteleden zijn gegeven kunnen worden ingezet om de gemeente verder te brengen op weg naar Gods koninkrijk. 

Iedere gemeente dient hierin dus een eigen bezinningsproces te doorlopen en zelf uitvoering te geven aan de besluiten.

We gaan nu even geen punten en komma's ontleden maar constateren eenvoudig dat de OF-optie, niet tevoorschijn komt in het besluitvoorstel. Kort door de bocht, er is maar één parool: overal alle ambten open voor vrouwen! Maar als er nou problemen zijn met lastige mensen die geloven dat daarmee het Schriftgezag wordt aangetast dan kan daaraan tegemoet gekomen worden door 'zachtjesaan te doen want dan breekt het lijntje niet'. Lees ook in dit verband het artikel Artikel 31 hersteld?, vandaag verschenen op deze site.

 
Wie denkt dat het allemaal niet zo'n vaart zal lopen, maakt zich waarschijnlijk blij met een dode mus. Let maar eens even op een uitspraak van mededeputaat prof.dr. E.A. de Boer op een voorlichtingsvergadering te Amersfoort (zie ook het verslag beneden):

‘Als we in de kerken een besluit nemen over zo’n fundamentele vraag [vrouw in ambt, djb], kan het haast niet zo zijn dat de ene kerk zegt: “we zoeken broeders die ouderling kunnen worden” en de andere kerk: “we zoeken broeders en zusters”.’
 

Waarvan acte.
We laten het hier voorlopig even bij.

2 - Voorbewerken gemeenten

Al eerder werd op deze site door de predikanten ds. H.W. van Egmond en H.G. Gunnink het eerste rapport van de deputatie M/V en ambt – Pijnpunten besproken, click Pijnpunten: verdoven of genezen?. Uit hun conclusie:

… het is duidelijk dat deputaten hun uiterste best doen om een gesprek op gang te brengen tussen de beide uiterste meningen. Ze willen de kerkelijke eenheid bewaren. ()

Deputaten willen mensen dienen om samen te kunnen blijven wonen in het huis van de GKv. Echter het wonen in het huis van de Here betekent dat we de Here eren en naar zijn Woord luisteren, opdat we van zijn genade mogen leven en in Christus Jezus van onze zonde zijn verzoend.

We geven enkele voorbeelden van hoe gemeenten 'bewerkt' worden en voorbereid op de komende beslissing van de kerken, die menselijkerwijs gesproken alle ambten zal openstellen voor vrouwen.

Assen[2]

Deputaten M/V in de Kerk organiseerden in de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt van Assen-West een gemeenteavond (60 mensen) over de rol van vrouwen in de kerk. Enkele indrukken eruit.
 

Deputaat Berdien Wijnalda leidt het gesprek: 'Als u een theologische uiteenzetting verwacht over het onderwerp, moet ik u teleurstellen. Daar houdt het deputaatschap M/V en Ambt zich mee bezig. Wat zij in hun rapport voor de synode gaan zeggen, weet ik niet. Ons doel is vooral om in de gemeenten het gesprek op gang te brengen.’
Ze onderscheidt drie 'posities': vooruitstrevend, 'weet niet', behoudend/traditioneel. Bij die laatste hoort Assen-West.

Wijnalda heeft vragen en gekleurde papiertjes meegenomen en pionnetjes die je in vakjes kunt zetten van 'helemaal oneens' tot 'helemaal eens'.

Vraag 1: Kan 'uitsluiten van vrouwen voor de ambten' mensen van buiten de kerk afschrikken? Nee, is geen reden, want moeten we het evangelie dan aanpassen aan de wereld?

Vraag 2: Mag onderwijs door vrouwen in de kerk volgens 1Tim. 2?

Probleem: Juist in Assen-West zijn vrouwen kringleiders. Maar deze tekst is hiervoor tekort door de bocht. Echter 1Tim. 2 werd wel voor een bepaalde tijd en cultuur geschreven. Vrouwen hoeven toch niet alleen maar achter het aanrecht bezig?

Algemene conclusie: Het wás duidelijk, maar is toch ingewikkelder dan vroeger gedacht.

Ds. Garmt Sander geeft zich niet bloot maar opende de bijeenkomst wel met Rom. 14: ‘Aanvaard mensen met een zwak geloof zonder hun overtuiging te bestrijden.’ Hij vindt het een 'gevoelig en moeilijk' onderwerp. Hij ziet dat er angst is voor een andere uitleg van de Bijbel, en mensen die het niet snel genoeg gaat. Hijzelf blijft voorlopig neutraal, er wordt immers nog op gestudeerd…

En gelukkig: ‘Ook als het er wel doorkomt, blijf ik in de kerk’, zegt een gemeentelid zachtjes tegen haar buurvrouw.

Amersfoort[3]

Deputaat prof.dr. E.A. de Boer, hoogleraar Kerkgeschiedenis aan de TUK en de VU, geeft op de regiobijeenkomst (80 mensen) uitleg over rapport 2 van M/V en Ambt. Niet bang zijn dat de ambten worden vernieuwd, moedigt hij aan. Want vernieuwing wordt voorgesteld 'met groot respect voor de Heilige Schrift'. Immers 'als er één ding niet mag in de gereformeerde kerk is het komen aan het gezag van de Bijbel...’
Maar wel is er zorg: Hoe houden voor- en tegenstanders elkaar vast? Een ouderling zou het 'jammer vinden als mensen uit de kerk weggaan als de ambten worden opengesteld voor vrouwen'.

Na uitleg van De Boer wordt er in groepjes doorgesproken. ‘Het is tijd dat de kerken gaan omdenken’, zegt iemand, 'hoe kun je jongens van 23 ouderling maken en oudere vrouwen niet?’ En een ander: 'Het wordt hoog tijd dat vrouwen verantwoordelijk worden voor belangrijke taken: Ze krijgen nu geen zegen mee. Ze worden zomaar aangesteld en dat heeft als consequentie dat de gemeente geen bezwaar kan indienen als ze eigenlijk niet geschikt zijn. Dat vind ik heel kwalijk.’

Mogen gemeenten zelf uitmaken of ze vrouwen toelaten of niet?
Prof. De Boer: ‘Als we in de kerken een besluit nemen over zo’n fundamentele vraag, kan het haast niet zo zijn dat de ene kerk zegt: “we zoeken broeders die ouderling kunnen worden” en de andere kerk: “we zoeken broeders en zusters”.’
Iemand knoopt er de vraag aan vast hoe we de Bijbel nu moeten gaan lezen m.b.t. tot ongehuwd samenwonen en homoseksuele relaties. De Boer: 'Het gaat inderdaad om wat de Bijbel zegt. En het is nu aan de synode om het rapport daarop door te zagen'. ‘Wij leggen het met het volste vertrouwen op tafel.’

3 – Beïnvloeden publieke opinie

Enkele (er zijn er veel meer) publieke reacties op de zaak van de vrijgemaakte vrouw in het ambt.

Boek

Onder de titel Zonen & dochters profeteren (287 pagina's!) schrijft een groep van vijfentwintig auteurs, de meeste van vrijgemaakte huize, de klassieke opvatting over de ambten weg. Het blijft in de mist welke auteur voor welke argumentatie verantwoordelijk is.
We hopen t.z.t. een recensie te bieden.

Nederlands Dagblad

Via het Nederlands Dagblad worden de MV-ideeën uitgevent en gepromoot. Af en toe is er enig tegengas. We geven deze keer een korte samenvattende bloemlezing van voor- en tegenstanders.

Maarten Verkerk en Gerrit Glas, filosofen[4]

Hoofdgedachte: De snelle omslag in het denken over de vrouw in het ambt in de GKv komt niet door een knieval voor de cultuur maar is eerder ontmaskering van de tijdgeest!

De filosofen duiden de omslag positief: er is zowel een andere omgang met de Bijbel als een andere waardering van de cultuur.

Vrouwen zijn in alle tijden en culturen onderdrukt, ook in kerk en theologie. Het gezag van ‘de’ man over ‘de’ vrouw werd als een Bijbels gebod gezien. Nu wordt dat eindelijk als onderdrukking van de vrouw erkend en als invloed van de zondeval op het kerk-zijn gezien.
 

Onder invloed van de Verlichting is de man gaan geloven dat hij de werkelijkheid naar zijn hand kan zetten. Dat denken kreeg ook vat op de GKv en zó is de gedachte ontstaan dat het ambt alleen door mannen vervuld mocht worden. Dat is een beheersingsgedachte gebaseerd op eenzijdige exegeses van een paar Bijbelteksten. Daarvan afwijkende visies werden gestempeld als vallen voor de tijdgeest of Schriftkritiek, leidend tot tucht en uitsluiting van bezinning door de vrouw. Maar nu blijken de oude argumenten de kritiek niet meer te kunnen doorstaan.

In de postmoderne wereld is aandacht voor diversiteit in cultuur: mannelijk en vrouwelijk, heteroseksueel en homoseksueel, met en zonder beperkingen. Kijk maar hoe Jezus met vrouwen omging en wat zij allemaal deden. En hoor Paulus' revolutionaire spreken over vrouwen.    

We lezen de Bijbel nu anders! Hebben oog voor de betekenis van de zondeval. Zijn bewust geworden van de verstikkende interpretatiecultuur in de GKv. We waren zelf deel geworden van die cultuur met zijn beheersingsdrang, ordening en ratio.
Maar nu zijn we bevrijd daarvan. Lezen de Bijbel anders en maken tegenargumenten krachteloos. Niet als offer aan de tijdgeest, maar als ontmaskering van die dieperliggende tijdgeest.

Michiel Dronkers, Hengelo

Het spijt Dronkers 'bijzonder dat geleerden van formaat als Maarten Verkerk en Gerrit Glas met zo’n suggestief artikel komen over ‘M/V en ambt’'. De Bijbeluitleg in het boek Zonen & dochters profeteren waarop zij zich baseren is 'buitengewoon gewrongen en onaannemelijk'. Kom daarom niet met de  suggestie dat nu bewezen is dat we vroeger dom, dom, dom waren – en dat je dom blijft als je niet meebuigt. Dat vindt Dronkers stemmingmakerij, die de discussie en de komende besluitvorming niet dient.

Interviews[5]

Door de snelle omslag in het vrijgemaakte denken is het nu zelfs zó, aldus theologe Mieke Brink-Blijdorp[6], dat kerkleden zich moeten verdedigen als ze tegen de vrouw in het ambt zijn. Je wordt meteen in de hokjes 'nog-niet-zover' en 'angstig' geduwd. Daar wordt ze 'kribbig' van. Ze wil niet dat haar bezwaren verpsychologiseerd worden.
Ze ziet veel ruimte voor vrouwen in de gemeente maar niet voor het voorgaan in publieke kerkdiensten. Het gaat niet om angst, ze geeft les in Kampen en spreekt rustig op een Vrouwenbondsdag.

Dr. J.P. de Vries, deputaat M/V en ambt, verdedigde in de jaren zeventig in het ND al het werken van de vrouw buitenshuis terwijl het aloude kostwinnersmodel gold: de taak van de vrouw lag in haar gezin. In 1994 meende hij nog stellig: 'De openstelling van de ambten voor vrouwen, met name als predikant of ouderling, heeft dus alles te maken met het functieverlies van het ambt zoals Christus dat aan zijn Kerk heeft gegeven'.
Maar nu is hij overtuigd dat vrouwen de ambten mogen bekleden. Want de 'zwijgteksten' gingen bij hem 'schuren'. Het voelde 'onbehaaglijk' dat de kerk een dissonant in de samenleving is en daardoor, én de gaven van vrouwen mist én geen goede uitstraling naar buiten heeft.
Bovendien, altijd verandert de kijk op de Bijbel immers en haal je er weer nieuwe dingen uit. Mensen van vroeger hadden toch ook een culturele bril op.

Wim Dekker, godsdienstsocioloog, ziet niet zoveel in Bijbelse bezinning. Voor- en tegenstanders beroepen zich op teksten. Dat helpt dus niet. Andere, sociologische en psychologische, factoren bepalen veelal het standpunt: de manier van Bijbellezen, hang naar traditie, antithese, angst voor verwatering geloof. Tegenstanders moet nu wel wat gaan uitleggen.
Ook binnen de PKN/gereformeerde bond verschuiven de panelen. In Ede hebben twee van de zes bondsgemeenten inmiddels de ambten opengesteld voor vrouwen. Het gaat heel stilletjes maar zal, als het in het licht komt, opeens heel snel gaan want dan blijkt een grote groep de Bijbel al anders te lezen.