Signalen 30

R. Sollie-Sleijster

14-05-16

Is de kerk een club, waar we liever duizend bloemen laten bloeien in de gemeente of de boel op zijn beloop laten? Was de Reformatie eigenlijk niet nodig en waren de reformaties die volgden evenmin goed, ja, zelfs zondige versplintering? Zijn er grenzen aan de pluraliteit van de kerk? En zijn de ambtsdragers nog onderherders met verantwoordelijkheid voor het eeuwig wel en wee van hun kudde, of verworden ze tot managers die de zaak op de rit moeten houden en ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen binnen boord blijven? Ongeacht leer en leven?

Dr. Arjan Plaisier en dr. George Harinck geven hun mening hierover.

Plaisier wil federatie protestant en katholiek

ND 07/05/16

In de ogen van Arjan Plaisier, acht jaar scriba van de Protestantse Kerk Nederland (PKN), maakt onze tijd het noodzakelijk dat PKN en Rooms Katholieke Kerk elkaars betekenis erkennen. Zij kunnen als federatieve kerk samen verder. Wel verschillen de visies op de kerk, maar drie kwart van de geschiedenis is gemeenschappelijk. Beide kerken bereiden zich voor op de 500-jarige Reformatie - herdenking van 2017. Ook andere kerken worden benaderd. Een gezamenlijke verklaring is in voorbereiding met de wens verder te groeien in eenheid. Een koepel van kerken kan scheuren helen. Zo'n federatie kan leiden tot de uitspraak: 'Nu even doorpakken, dan zijn we over vijf jaar institutioneel een.' Volgens Plaisier is dat moment dichterbij dan ooit.

De versplintering is een schandaal

ND 07/05/16

In een uitgebreid interview in verband met zijn afscheid als scriba PKN op 10 juni a.s. licht Arjan Plaisier bovenstaande toe.

Zijn er grenzen aan de pluraliteit van de kerk?

Plaisier geeft aan dat die er zijn. Voor de opvatting dat Christus een mythe is, is geen ruimte. Maar je moet behoedzaam zijn met mensen uit hun ambt zetten. Er moet geen angstcultuur ontstaan, want de predikant wil wel dat kerkleden en predikanten zich uitspreken. In plaats van een leerprocedure te beginnen kun je beter zeggen blij te zijn dat God in Christus onder ons heeft gewoond dan dat wij personen de kerk uit zetten.

Op de vraag naar het waarom van zijn streven naar oecumene met andere kerken geeft Plaisier aan dat het de vraag is 'of er straks nog wel een kerk zal zijn in het Westen. Het is kerk of geen kerk, een tussenweg is er niet. We verkeren niet meer in de positie dingen op de spits te drijven. Rome – Reformatie is een serieus debat, maar je mag het niet zo principieel maken dat het twee kerken moeten blijven. (–) Rome – Reformatie is de grote breuk. De versplintering daarna slaat werkelijk nergens op. Die is een grof schandaal.'

Maar hoe moeten die splinters worden geheeld?

Plaisier: We moeten nu andere modellen gebruiken dan in het verleden (Samen op Weg). Een koepel van kerken is snel haalbaar. Zo word je bekend met elkaar en kun je naar elkaar toegroeien en met één mond spreken. We moeten snel beginnen alle belemmeringen daarvoor in de kerkordes weg te halen. Het begint met samen zingen, samen bidden, samen kerkelijke presentie vormgeven – van onderaf. Dan kun je zeggen: 'Nu even doorpakken, dan zijn we over vijf jaar institutioneel een.'

De PKN synode heeft ingestemd met het aanhalen van contacten met vier gereformeerde kerken (GKv, NGK, CGK en de VGKN (voorgezette (voorheen syn.) Gereformeerde Kerken in Nederland). Dat ziet de predikant als een belangrijk signaal, een eerste stap: elkaars leden ontvangen en predikanten mogen in elkaars kerken voorgaan. We naderen elkaar, aldus Plaisier.

Zijn er ook gesprekken met de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) en de Gereformeerde Gemeenten?

'De HHK staan ondanks de gezamenlijke geschiedenis verder van ons af dan andere gereformeerde kerken.' Plaisier heeft weinig hoop dat het binnen afzienbare tijd goed komt.

De Gereformeerde Gemeenten zijn serieus uitgenodigd maar willen niet meedoen. Plaisier ziet deze kerken 'als een stukje van het lichaam van Christus dat een geheel geïsoleerde plaats wenst in te nemen'. Dat vindt hij sektarisch en het spijt hem dat zij zich zo afzijdig houden.

Twee brieven staan gepland met een gezamenlijke tekst van de PKN en de RK kerk.

Plaisier: We leggen in de eerste brief uit dat we ondanks gescheiden geschiedenis samen getuigen van het evangelie willen zijn. Deze brief verschijnt rond 31 oktober 2017.

De tweede brief daaraan voorafgaand is voor intern-kerkelijk gebruik en wordt dit jaar nog gepubliceerd. We proberen ook andere kerken te laten tekenen. In deze brief spreken we over de gezamenlijke herdenking, over de geschiedenis en verdeeldheid en strijd, maar ook over de belofte om verder te willen groeien in eenheid. Die eenheid willen we naar buiten toe uitstralen bij de herdenking.

De kerk loopt voor

Column ND 07/05/16

De democratie is in crisis. Dat voelt de kerk al lang.

George Harinck (docent TUK) vraagt in deze column aandacht voor een vergelijking tussen kerk en democratie. In zijn ogen loopt de kerk voor op de democratie. In de kerk werden ambtsdragers al sinds het midden van de negentiende eeuw verkozen door de gemeente. De mogelijkheid om te verkiezen bond de kerkleden aan de kerk en de kerk werd voor velen een club waarvan je actief lid diende te zijn. Hiermee liep zij voor op de samenleving. Daar kwam pas eind negentiende eeuw een meer democratisch spel van de grond in het kiezen van vertegenwoordigers.

Maar sinds de jaren zeventig is de kerkenraad als vertegenwoordigend lichaam uit de tijd. Bij gebrek aan kandidaten zijn er soms geen verkiezingen meer en gaat de aanvulling op uitnodiging.

Ook de diversiteit is minder gefixeerd en de grenzen tussen kerkgenootschappen zijn verdwenen of vloeibaar geworden. Een raad die de gemeente vertegenwoordigt en zo alles beslist is achterhaald: We laten liever duizend bloemen bloeien in de gemeente of de boel op zijn beloop, dan dat de kerkenraad voor de gemeente als geheel beslist.

Hetzelfde vindt plaats in de Nederlandse politiek. Bijna niemand is nog lid van een politieke partij. Het idee van vertegenwoordiging begint sleets te worden, met als recent voorbeeld het referendum over het verdrag met Oekraïne: we beslissen zelf wel.

Harinck denkt dat de tijd van georganiseerde en gerepresenteerde groepen in de samenleving voorbij is. Zie de kerk. Wie leest daar nog een kerkelijk blad of hoort bij een georganiseerde richting? Het is wel minder overzichtelijk geworden en posities worden vaak voorzichtiger en voorlopiger ingenomen. Daar kan de politiek een voorbeeld aan nemen.

Waar gaat het heen in kerk en staat? Wie dat wil weten, moet goed op de kerk letten, want daar gebeurt alles een paar decennia eerder dan in de samenleving, zo sluit Harinck zijn column af.

Kort commentaar

Mogen we zo over de kerk als het lichaam van Christus spreken? Is dat lichaam niet ongedeeld?

Daar waar het Woord klinkt in haar volle rijkdom en waar alles wat tegen dat Woord ingaat wordt tegengestaan, daar is immers Christus' kerk! Niet daar waar achteloos geschreven en gesproken wordt tegen dat Woord in. Denk aan de predikanten binnen de PKN als Hendrikse en Van der Kaaij. Getolereerd worden zij, ondanks hun vreselijke vrijzinnigheid. Tucht wordt niet meer geoefend, want ieder moet het zijne kunnen denken en zeggen en schrijven. De mens kan bloeien als een bloem, maar als die bloem is afgesneden van de wortel, sterft zij. De wortel is niet een smalle belijdenis als 'Jezus is Heer' of iets dergelijks, maar het is Christus, het Woord, het licht van de wereld.